پوسیدگی ریشه قارچ درخت گردو + بررسی علائم، کنترل و درمان

یکی از مهمترین عوامل محدود کننده‌ی رشد درختان گردو و عامل کاهش رشد، کاهش باردهی و همینطور مرگ درختان گردو بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه است، این بیماری همیشه در شرایطی ایجاد می­شود که بسیاری از باغداران ممکن است گمان کنند در اثر آبیاری زیاد این اتفاق برای درختشان افتاده است، درست است که آبیاری تاثیر مستقیمی بر رشد و توسعه‌ی این بیماری دارد اما باید بدانید این بیماری در صورت وجود نداشتن عامل قارچی آن اتفاق نخواهد افتاد، علاوه بر قارچ و شبه قارچ­های عامل بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه عومل دیگری نیز هستند که به طور غیر مستقیم ایجاد پوسیدگی می­کنند، در این مقاله به بررسی تمام عوام ایجاد کننده‌ی این بیماری خواهیم پرداخت.

بیماری شبه قارچی پوسیدگی طوقه و ریشه:

این بیماری در اثر حمله‌ی شبه قارچ فایتوفتورا به طوقه و قسمت ابتدایی ریشه‌ی درختان میزبان اتفاق می­افتد، قارچ فایتوفتورا یک قارچ خاکزاد بوده و در قسمت بیست سانتی متری بالای خاک مستقر می­شود، بافت طوقه و ابتدای ریشه درخت گردو که در این عمق خاک وجود دارند و با خاک در تماس هستند با حمله‌ی این شبه قارچ درگیر خواهند شد.

چرخه بیماری پوسیدگی فایتوفتورایی ریشه و طوقه:

این بیماری به سه فرم میسیلیوم، ااوسپور و یا زئوسپور در خاک تا زمان کاشت گیاه حساس وجود خواهند داشت، البته مقاوم ترین فرم­های قارچ در خک ااوسپور بوده که می­تواند شرایط نامساعد محیطی مانند زمستان­های بسیار سرد را تحمل کند، پس از مساعد شدن شرایط دمایی، رسیدن رطوبت و آب آبیاری به آنها و کاشت درختان حساس این ااوسپورها جوانه زده و تولید اسپورانژیوم­هایی مملو از زئوسپور می­کنند.

زئوسپور به معنای اسپور متحرک بوده و اسپورها به واسطه‌ی داشتن تاژک می­توانند در آب شنا کنند به همین دلیل به آنها متحرک می­گویند، این ویژگی داشتن اسپور متحرک است که از این بیماری یک بیماری خطرناک ساخته است.

زئوسپورها حرکت کرده و خود را به ریشه و طوقه‌ی درختان می­رسانند و پس از اتصال به بافت ریشه و طوقه وارد بافت گیاه می­شوند، در اینجا لازم است بدانید خسارتی که به ریشه وارد شده است مانند آسیب جوندگان، کرم سفید ریشه، آسیب بیل و دیگر ابزار کشاورزی راه ورود این زئوسپورها را هموارتر می­کند، علاوه بر این زخم در ریشه تولید ماده ای می­کند که باعث تحریک جوانه زنی ااوسپورها در خاک می­شود.

زئوسپورها همچنین می­توانند بر اثر پاشیده شدن آب آبیاری به روی برگ درختان، برگ و میوه را نیز آلوده کرده و باعث ایجاد سوختگی در برگ درختان گردو می­شوند.

در شرایط نامساعد محیطی و با فرا رسیدن زمستان اسپورهای موجود در خاک تولید ااوسپور کرده و به فرم مقاوم در خواهند آمد.

علائم بیماری پوسیدگی فایتوفتورایی طوقه و ریشه گردو:

دانستید که شبه قارچ­های عامل بیماری به طور عمده به ناحیه‌ی ریشه و طوقه درختان آسیب وارد می­کنند، طوقه و ریشه محل غذا رسانی به درخت از طریق خاک بوده و درختان بیشتر عناصر غذایی وحیاتی خود را از طریق ریشه دریافت می­کنند، بنابراین اولین علائم آلودگی درختان به صورت ضعف و زردی نمایان می­شود، شدت این علائم در حدی است که ممکن است باغدار گمان کند درختان دچار ضعف تغذیه شده اند و در پی رفع کمبود عناصر غذایی به فکر کود دهی بیشتر بیوفتد اما در کمال تعجب مشاهده خواهد کرد که حتی با استفاده از کود علائم بر طرف نمی­شود.

با پیشرفت بیماری علائم ممکن است به صورت سوختگی برگها به صورت لکه­های بزرگ و تیره از حاشیه به سمت مرکز و یا در مرکز به وجود بیاید و علاوه بر آن شاهد علائم کم برگ و باری و زردی و پژمردگی درختان باشید، ریزش میوه­های جوان و برگ­ها از دیگر علائم این بیماری بوده که با پیشرفت بیماری در قسمت طوقه و ریشه ظاهر خواهد شد.

روش­های انتقال بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه:

این بیماری خاکزاد بوده و مهم­ترین منبع انتقال آن خاک است، با انتقال خاک آلوده از منطقه‌ی آلوده به منطقه‌ی سالم منتقل می­شود، این بیماری همچنین از طریق آب آبیاری که از منطقه ای با خاک آلوده عبور می­کند به منطقه‌ی سالم منتقل می­شود، یکی از مهم­ترین مسیر­های انتقال بیماری به باغ ورود نهال با خاک آلوده به این قارچ است، در صورتی که خاک نهال تازه کاشته شده آلوده باشد و آبیاری باغ هم به شیوه‌ی آبیاری کرتی باشد این بیماری زئوسپورهای خود را در آب آبیاری آزاد کرده و درختان سالم را نیز آلوده خواهد کرد.

عوامل شدت دهنده به خسارت بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه درختان گردو:

• سن درخت: درختان با سن کم که سیستم ریشه ای ضعیف دارند و طوقه‌ی حساس­تری دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار می­گیرند، هرچه سن درخت بالاتر برود مقاومت درخت نسبت به بیماری به دلیل چوبی تر شدن بافت طوقه و ریشه افزایش پیدا می­کند.
• حساس بودن ژنتیکی درختان: ارقام حساس به سرعت اجازه‌ی ورود عامل بیماری به بافت طوقه و ریشه‌ی خود را داده و بدون ایجاد محدودیت و مقاومت به بیماری اجازه می­دهند در بافت­های درخت رشد و تکثیر پیدا کند،بنابراین درختان حساس خیلی زودتر از حد تصور ممکن است حتی دچار مرگ شوند.
• ضعف درختان: حتی ارقام مقاوم برای بروز مقاومت خود نیاز به تغذیه‌ی مکفی دارند، عدم توجه به تغذیه‌ی درختان مانع از بروز سیستم­های دفاعی درختان می‌شود.
• حمله‌ی آفات خسارت زننده به طوقه و ریشه: آفاتی که طوقه و ریشه‌ی درختان را می‌جوند مانند جوندگان و کرم سفید ریشه خوار این­ها با ایجاد زخم در ریشه و طوقه راه را برای ورود عامل بیماری باز می­کنند و زئوسپورها به راحتی می­توانند وارد شوند.
• نحوه‌ی انتقال نهال به چاله: عدم توجه کافی به انتقال ایمن نهال به چاله در زمان احداث باغ ممکن است باعث آسیب به طوقه و ریشه و حساس شدن آن نسبت به ورود عامل بیماری شود.
• سیستم آبیاری کرتی و یا غرقابی: در صورتی که در سیستم آبیاری غرقابی آب مستقیما با طوقه و ریشه درختان در تماس باشد این بیماری به سرعت و با شدت بیشتری می­تواند وارد درخت شده و ایجاد بیماری کند.
• کاشت گیاهان حساس به بیماری پای درختان گردو: گاهی اوقات ممکن است که خود درخت گردو به این بیماری مقاوم باشد و بنابراین با وجود حضور بیماری در خاک ایجاد خسارت نکند اما با کاشت گیاهان حساس مانند سیب زمینی به مرور زمان و با تکثیر بی رویه قارچ عامل بیماری جمعیتی به وجود بیاید که بتواند بر مقاومت گردو غلبه کرده و گردو را نیز مبتلا کند و یا سبب افزایش خسارت بیماری در گردو می­شود.

کنترل پیشگیرانه بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه:

• کاشت نهال سالم: همانطور که پیش­تر عنوان شد اولین راه انتقال بیماری به باغ کاشت نهال با خاک آلوده است، در انتخاب نهالستان و نهال با کیفیت و گواهی دار دقت کنید.
• آوردن خاک سالم به باغ: در زمان احداث باغ ممکن است نیاز به اصلاح بافت خاک با آوردن خاک از منطقه ای دیگر باشد، در این صورت با توجه به اهمیت این بیماری توصیه می­شود مقداری از خاک را به آزمایشگاه داده و در صورت اطمینان از سالم بودن آن خاک را وارد باغ کنید، توصیه می­شود این خاک را از مناطقی که زمین زراعی و با کاشت گیاهان حساس مانند سیب زمینی بوده اند نیاورید.
• سیستم آبیاری: بهترین راه برای کنترل پیشگیرانه از بیماری استفاده از سیستم آبیاری قطره ای است، این سیستم باعث می­شود چنانچه یک درخت و یا قسمتی از باغ آلوده بود آلودگی نتواند به قسمت­های دیگر منتقل شود، استفاده از سیستم آبیاری غرقابی به شیوه‌ی فاصله دار از طوقه و ریشه نیز می­تواند موثر باشد، در باغات مسن که امکان تغییر سیستم آبیاری وجود ندارد بهتر است این شیوه اجرا شود.

• کنترل آفات طوقه و ریشه مانند کرم سفید ریشه و موش
• مراقبت از درختان در برابر درمات فیزیکی در عملیات باغبانی و عبور و مرور ماشین آلات کشاورزی.

روش­های کنترل بیماری:

در صورت مبتلا شدن درختان به بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه باید در صدد کنترل این بیماری بر بیایید، برای کنترل این بیماری دو سری عملیات باید انجام شود، دسته‌ی اول عملیاتی که برای جلوگیری از گسترش بیماری باید انجام داد و سری دوم عملیاتی که برای کنترل بیماری در درخت بیمار باید انجام شود.

عملیاتی که برای جلوگیری از گسترش بیماری باید انجام داد:

• مهمترین اقدام برای کنترل گسترش بیماری استفاده از سیستم آبیاری محدود در روش آبیاری غرقابی اطراف درختان بیمار است، چنانچه برای شما امکان محدود کردن آبیاری همه‌ی درختان وجود ندارد بهتر است در گام اول دست کم آبیاری درختان بیمار به صورت جداگانه انجام شود.
• جلوگیری از عبور آب از نزدیکی درخت آلوده و رسیدن آن به درختان سالم، بهتر است اطراف درختان حوضچه آبیاری جداگانه ایجاد شده و آب از مسیر یک جوی به نوبت وارد محدوده‌ی آبیاری هر درخت شود، باغداران رفسنجانی به این کار که در مورد درختان پسته‌ی خود انجام می­دهند آغولو می­گویند.
• عدم استفاده از ابزار باغبانی یکسان مانند بیل که پای درختان آلوده استفاده شده برای کار در محدوده‌ی درختان سالم، این بیماری اسپورهای چسبیده به خاک خود را با ابزار کشاورزی انتقال می­دهد.
• از بین بردن و سوزاندن برگ میوه­های لک دار ریخته پای درخت که می­تواند حامل اسپور قارچ باشد، این برگ­ها و میوه‌ها به وسیله‌ی باد، باران، آبیاری، پرندگان و جوندگان به قسمت­های دیگر باغ برده شود.

کنترل درمانی بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه درختان گردو:

• خاک اطراف طوقه را کنار زده و بافت پوسیده‌ی طوقه را تاجایی که بافت سالم ظاهر شود بتراشید.
• بافت­های تراشیده شده را در یک ظرف ریخته و از باغ خارج کنید و حتما آنها را بسوزانید.
• محل تراشیده شده را با سموم مناسب آغشته کرده و در صورت امکان با چسب باغبانی بپوشانید.
• از برخورد آب با طوقه و ریشه جلوگیری کنید.
• درختان را با آب مخلوط با متالاکسیل مانکوزب و یا سم الیت آبیاری کنید.

کرم سفید ریشه خوار:

گاهی اوقات بادید علائم زردی و کم برگ وباری پای طوقه و ریشه را حفر کرده و تنها متوجه علائم پوسیدگی در ریشه­های رویی و قسمت بالایی ریشه درخت می­شوید اما در قسمت طوقه هیچگونه علائم پوسیدگی مشاهده نمی کنید، در اینجا باید متذکر شد که این بیماری نمی تواند پوسیدگی فایتوفتورایی باشد چرا که فایتوفتورا قسمت طوقه را نیز صد در صد آلوده می­کند.

این نوع پوسیدگی در اثر حمله‌ی قارچ­های ساپروفیت به زخم ناشی از جویده شدن ریشه توسط کرم سفید ریشه ایجاد شده است، در این صورت باید بدانید عمده‌ی خسارت به وسیله‌ی قارچ ایجاد نشده است بلکه در اثر حمله‌ی کرم سفید ریشه بوده و با کمی زیر و رو کردن خاک اطراف ریشه می­توانید لاروهای درشت وسفید رنگ این آفت را مشاهده کنید، در این مورد باید نسبت به کنترل آفت با استفاده از به دام انداختن حشرات کامل در خردادماه با استفاده از تله فرمونی و یا از بین بردن لارو با استفاده از یخ آب زمستانه و یا آب آبیاری مخلوط با سم مورد نظر اقدام کنید.