تاج گل درخت گردو + روشهای پیشگیری و درمان

یکی از بیماریهای معروف روی درختان گردو بیماری باکتریایی است که در بین کشاورزان و باغداران به نام تاج گل معروف است، دلیل نامگذاری این بیماری با نام تاج گل شاید اشتباهی گفتاری در تلفظ نام صحیح این بیماری باشد، نام صحیح این بیماری گال تاج درخت گردو (Crown-gall) است و یا شاید به دلیل علائمی که در روی طوقه و ساقه ی درخت گردو ایجاد می کند که به واسطه ی ایجاد گال در برخی موارد منظره ای شبیه به تاج گل ایجاد می کند.

در هر صورت این بیماری یکی از بیماریهای مخرب روی گردو است که می تواند باردهی و حتی زندگی درختان گردو را مورد تهدید قرار دهد، در این مقاله قصد داریم شما را بیشتر با این بیماری آشنا کرده و راه های درمان و کنترل و حتی پیشگیری از ابتلای نهال گردو به این بیماری را به شما بیاموزیم.

گال باکتریایی طوقه و ساقه ی درخت گردو:

همانطور که پیش تر نیز بیان شد این بیماری در اثر حمله ی گونه ای از باکتری به نام Agrobacterium tumefacience ایجاد می شود، این باکتری که در واقع در ناحیه ی طوقه و ساقه ی درختان بیمار ایجاد گالهای سرطانی می کند با ایجاد اختلال در جذب مواد غذایی توسط درخت گردو سبب ایجاد ضعف و کاهش باردهی درختان شده و در نهایت در مورد درختان ضعیف می تواند منجر به مرگ درختان میزبان شود.

اگروباکتریوم جنسی متعلق به خانواده ریزوبیاسه است که در این خانواده بیش از صدها گونه باکتری مفید معروف به ریزوبیوم و باکتریهای بیمارگر گیاهی شامل گونه های مختلف باکتری اگروباکتریوم و همینطور سویه های مختلف باکتری اگرو باکتریوم تامیفیشینس را شامل می شود.

جالب است که اعضای یک خانواده از دو دسته ی مختلف بیمارگر گیاهی و مفید برای گیاهان باشند، رایزوبیومها را همگی تحت عنوان باکتریهای تثبیت کننده ی ازت در خاک می شناسیم و می دانیم که این باکتریها در همزیستی با ریشه ی گونه های مختلف گیاهی از خانواده ی لگومینوز از قبیل لوبیا ایجاد گره در ریشه ی این گیاهان کرده و به تثبیت ازت از هوا نقش موثری دارند.

به همین دلیل است که در خاک زمینهایی که در آنها افراد خانواده ی لگومیناسه مانند لوبیا کاشته می شود معمولا مشکل کمبود نیتروژن وجود نخواهد داشت، نقطه ی مقابل ریزوبیومها گونه های مختلف اگروباکتریوم هستند که با القای ژن تومور سلولی در گیاهان میزبان سبب ایجاد تومور شده و در نهایت ضعف یا مرگ درختان بیمار را ایجاد می کنند.

گونه های مختلف باکتری اگروباکتریوم به انواع گیاهان زراعی و باغی اعم از تک لپه ایها، دو لپه ایها، بازدانگان و نهاندانگان حمله می کنند و خسارت زیادی را نیز به همراه دارند.

چرخه ی زندگی اگروباکتریوم:

باکتری عامل بیماری سرطان طوقه و یا تاج گل معمولا به صورت ساپروفیت در خاک زندگی می کنند اما با کشت گیاه میزبان وترشحاتی که ریشه ی گیاه میزبان تولید می کنند این باکتریها فعال شده و به سمت گیاه میزبان به حرکت در می آیند، جالب است بدانید باکتری عامل بیماری به دلیل فاز ساپروفیتی که دارد می تواند سالیان سال بدون میزبان در خاک زنده بماند و بنابراین آیش گذاشتن نمی تواند منجر به از بین رفتن بیماری در خاک شود.

باکتریهایی که به سمت ریشه ی درختان گردو جذب شده اند از طریق زخم روی ریشه یا طوقه درخت گردو و یا حتی از طریق روزنه هایی که ممکن است در پوست طوقه و یا ریشه وجود داشته باشد جذب گیاه شده و بیماریزایی را از همین زمان آغاز می کند.

نحوه ی بیماریزایی اگروباکتریوم در درختان گردو:

بیماریزایی اگروباکتریوم در واقع در اثر القای ژن تقسیم سلولی از باکتری به ژنوم گیاه میزبان صورت می گیرد، القای ژن تقسیم سلولی نیز از طریق یک قطعه دی ان ای خارج کروموزومی به نام پلاسمید Ti که درون سلول باکتری وجود دارد انجام می شود، درواقع سلولهای باکتری اگروباکتریوم که این پلاسمید را نداشته باشند قادر به ایجا بیماری نبوده و تنها به صورت ساپروفیت به زندگی خود ادامه می دهند.

پس از اینکه باکتری جذب گیاه شود پلاسمید Ti خود را وارد سلول گیاه کرده و در آنجا قطعه ای از ژن خود را تحت عنوان T-DNA در ژنوم گیاه میزبان ادغام می کند، این بخش که تحت عنوان تی دی ان ای نام دارد حاوی ژنی به نام اوپین بوده که تحریک تقسیم سلولی را در گیاه میزبان القا می کند.

دست کم 25 ژن در پلاسمید Ti باید حضور داشته باشند که القای تقسیم سلولی و بیماریزایی به درستی انجام شود، بنابراین وجود نقص در پلاسمید نیز یکی دیگر از دلایلی است که می تواند مانع از بیماریزایی اگروباکتریوم شود.

تکثیر سلولهای باکتری نیز در درون همین سلولهای گیاهی توموری ادامه پیدا می کند اما این تومورهای حاوی باکتری تا زمانی که به وسیله ی آفات مورد حمله قرار نگرفته باشند باکتریهای خود را رها نمی کنند، در واقع تکرار چرخه زمانی اتفاق می افتد که تومور گیاهی به وسیله ی آفات مورد حمله قرار گرفته و زخمی می شوندیا اینکه باغداران گال را با چاقو می برند، باکتریهای اگروباکتریوم از محل زخم موجود روی تومور به درون خاک ازاد شده و آماده ی جابجایی و انتقال آلودگی به درخت سالم دیگر هستند.

حال زمین باغی را تصور کنید که خاک آن کاملا سالم است و آلوده به اگرو باکتریوم نیست اما تنها یک نهال آلوده به اگروباکتریوم و یا نهالی که خاک آن این بیماری را در خود دارد خریداری کرده و در خاک باغ خود می کارید، این بیماری می تواند به سرعت و طی چند سال در کل باغ منتشر شده و درختان سالم شما را نیز درگیر کند.

دامنه ی میزبانی اگروباکتریوم:

اگروباکتریوم به عنوان یک پاتوژن مهم روی گیاهانی نظیرگردو، فندق، ریواس، اعضای خانواده ی شب بو و اعضای خانواده گلسرخیان نظیر هلو است که می تواند با حمله به این گونه های گیاهی خسارت زیادی را وارد کند، باکتری عامل بیماری گال در دمای 28 درجه سانتی گراد بهترین رشد و تکثیر را داشته و در این دما در عرض 3 تا 4 ساعت دو برابر می شود اما شوک حرارتی دمای بیشتر از 30 درجه سانتی گراد سبب توقف رشد این بیمارگر می شود، در واقع به فاصله دمای دو درجه رشد باکتری می تواند بهینه باشد و یا اینکه متوقف شود.

عوامل شدت دهنده به خسارت بیماری اگروباکتریوم:

عواملی که می توانند ورود بیماری به گیاه را تسهیل کنند و یا شرایط ورود را فراهم کنند را می توان به عنوان عوامل تشدید کننده ی خسارت بیماری گال طوقه و یا تاج گل در نظر گرفت.

ضعف درختان گردو:

ضعف غذایی و آبیاری درختان گردو سبب فراهم شدن شرایط برای ورود این عوامل می شود، در واقع از آنجایی که درختان ضعیف بیشتر مورد حمله ی آفات و بیماریهای ریشه قرار می گیرند.

حمله ی آفات و بیماریها به طوقه و ریشه ی درختان گردو:

با حمله ی آفات و بیماریها به ریشه ی درختان گردو و ایجاد زخم در آنها سبب آزاد سازی مواد ثانویه مانند استوسرینگون شده و سبب جلب باکتریهای اگروباکتریوم موجود در خاک به سمت ریشه می شوند.

به عنوان مثال زمانی که ریشه درختان گردو مورد حمله آفت کرم سفید ریشه خوار قرار می گیرد ریشه زخمی مواد تحریک کننده ی باکتری را ترشح کرده و باکتری را به سمت خود جلب می کند.

حساس بودن درختان گردو:

زمانی که در هنگام خرید نهال گردو تنها به باردهی آن فکر کنید و مقاومت داشتن یا نداشتن نهال نسبت به بیماریها را در نظر نگیرید فاجعه های بعدی که در انتظار شما هستند و اجتناب ناپذیر هم هستند همین حمله ی آفات و بیماریهایی نظیر گال طوقه ی گردو است، در واقع این باکتری حتی در صورت وجود زخم با ورود به ریشه ی درختان مقاوم موفق به انتقال پلاسمید و ایجاد بیماریزایی نمی شود.

استفاده از سیتم آبیاری غرقابی:

سیستم آبیاری غرقابی به سلولهای باکتری کمک می کنند که سریعتر از سمت نهال گردو آلوده به ست نهالهای سالم حرکت کرده و آنها را مورد حمله قرار دهند، بنابراین با استفاده از مدیریت آبیاری صحیح از همان ابتدای کاشت نهال و استفاده از سیستم آبیاری غرقابی به کنترل و جلوگیری از انتقال بیماریهای خاکزادی مانند اگروباکتریوم کمک کنید.

استفاده از کود نامناسب:

دو دسته کود نامناسب وجود دارد که می تواند به افزایش خسارت بیماری گال باکتریایی دامن بزند، دسته ی اول کود نپوسیده ی دامی است که با انتقال آفاتی که به ریشه حمله می کنند مانند کرم سفید ریشه درختان را در برابر ورود باکتری آسیب پذیر می کند و دسته ی دوم کودهایی است که از کپوست کردن ناصحیح مواد گیاهی و بقایای گیاهی درست شده است، کمپوست کردن ناصحیح بقایای گیاهی که ممکن است حاوی این باکتری باشد سبب از بین رفتن باکتری نشده و باکتری را به باغ منتقل می کند.

زخم شدن طوقه و ریشه در هنگام کاشت نهال:

در زمان کاشت نهال باید نهایت دقت و مراقبت را برای جلوگیری از ایجاد زخم در قسمت های مختلف نهال به عمل آورید، همانطور که می دانید زخم شدن ریشه سبب آزاد شدن مواد تحریک کننده و جذب کننده ی باکتری به ریشه ی درخت می شود و خسارت بیماری ر چند برابر می کند.

کنترل بیماری گال طوقه:

در نسیر کنترل این بیماری از آنجایی که باکتری عامل بیماری عملا در ژنومگیاه میزبان تغییر ایجاد می کند بنابراین در مورد این بیماری پیشگیری بشیار موثرتر از درمان عمل خواهد کرد، چرا که درمان درخت بیماری که ژنتیک آن دستکاری شده کار سخت و شاید غیر ممکن باشد.

راه های پیشگیری از ابتلا:

در بخش عوامل شدت دهنده به بیماری گال طوقه عواملی که سبب ایجاد و یا شدت یافتن بیماری در باغ گردو می شود را نام بردیم، برای جلوگیری از ابتلای درختان به بیماری باید بر مبنای همان عوامل عمل کنیم.

جلوگیری از ورود بیماری به باغ:

یکی از مبانی ورود مهم این باکتری به باغ خرید نهال آلوده است، قیمت نهال گردو گواهی شده گران تر از نهال گواهی نشده است و بسیاری از باغداران فریب قیمت پایین تر را خورده و به همین واسطه نهال آلوده را خریداری می کنند، بنابراین به واسطه ی کمی ارزان تر خرید کردن نهال بیمار خریداری نکنید.

راه دیگر ورود بیماری به باغ با همان کودهای آلوده است، کود دامی نپوسیده و یا کمپوستهای کاملا نپوسیده نه تنها می توانند عامل بیماری را به باغ منتقل کنند بلکه با انتقال سایر آفات و بیماریهای ریشه به باغ درختان را در برابر حمله ی اگروباکتریوم نیز حساس می کنند.

راه های جلوگیری از ابتلای درختان گردو به این باکتری:

از آنجایی که احتمال حضور این باکتری در خاک برای سالیان سال زیاد است بنابراین در هنگام کاشت نهال گردو باید نهایت دقت را به خرج دهید که ریشه زخمی نشود، برای جلوگیری از زخمی شدن ریشه ی نهال هنگام انتقال به چاله کاشت نهال به صورت ریشه گونی پیچ یا نایلون پیچ بهترین گزینه است، کاشت نهال ریشه لخت و یا گلدانی احتمال آسیب به ریشه را به شدت بالا می برد.

علاوه بر این موارد دیگری که می تواند منجر به ایجاد زخم در ریشه و یا طوقه ی درختان گردو شود را باید کنترل کرد، احتمال آسیب به درختان با استفاده از ابزار خاکورزی و یا کندن چاله پای درختان برای چالکود در زمستان از دیگر راه های ایجاد زخم روی ریشه است که باید کنترل شود.

همچنین ایجاد زخم روی ریشه و طوقه ی گیاهان به وسیله ی آفات و عوامل بیمارگر نیز باید به خوبی کنترل شده و در صورت وقوع بیماری و یا آفت در باغ هر چه سریعتر اقدامات کنترلی را انجام دهید، در صورت وجود باکتری در خاک درختان بیمار و آفت زده درگیر می شوند و هرچه شیوع آفت و بیماری در باغ بیشتر شود شدت شیوع بیماری گال نیز افزایش پیدا می کند.

راه های درمان بیماری در درخت بیمار:

همانطور که پیش تر نیز بیان کردیم احتمال درمان این بیماری در درختان بیمار به دلیل تغییر ژنتیکی که ایجاد می کنند بسیار کم و حتی غیر ممکن است،بنابراین برای جلوگیری از انتشار بیماری درختان آلوده را حذف کرده و خاک منطقه ی اطراف درختان بیمار را با سموم مسی مناسب تیمار کنید.

برخی از باغداران گمان می کنند که باید غده ایجاد شده را ببرند و جای زخم را با سم تیمار کنند، همانطورکه دانستید این باکتری حتی در صورت نیش حشرات که سبب زخمی شدن بافت سرطانی می شود داخل خاک رها شده و انتقال پیدا می کند بنابراین زخمی کردن گال بدترین کاری است که می توانید انجام دهید کاری که در بسیاری از وبسایتها نیز حتی به اشتباه به باغداران توصیه می شود و کار بسیار خطرناکی است.

کلام آخر:

همانطور که دانستید پیشگیری از ابتلا به این بیماری بسیار راحت تر از درمان آن بوده و درختان بیمار را نمی توانید درمان کنید و باید حذف کنید بنابراین تلاش کنید بیماری به باغ شما راه پیدا نکند، مهمترین راه کنترل ورود بیماری به باغ خرید نهال سالم عاری از بیماری است که در نهالستانهای معتبر آزمایشات لازم برای تایید سلامت نهال انجام شده و نهال را به صورت گواهی دار به باغداران می فروشند، بنابراین نهال گردو ی خود را از هر نهالستانی با هر کیفیت کاری خریداری نکنید تا نیاز به انجام اقدامات کنترلی نداشته باشید.