بستری که گیاه در آن مستقر شده، ریشه های خود را در آن می دواند تا بتواند استوار بایستد و و مایحتاج خود یعتی آب، مواد غذایی و اکسیژن را از آن دریافت کند مهمترین فاکتور در رشد گیاه به شمار می رود، در کشاورزی برای رشد گیاه دو بستر تعریف شده است یکی آب و دیگری خاک، کشت آبی تنها برای تولید برخی از سبزیجات و صیفی جات و در شرایط محدود گلخانه ای مورد استفاده قرار می گیرد و برای کاشت و پرورش درختان تنها بستر مناسب و تعریف شده همان خاک است، در این مقاله ویژگیهای خاک متاسب برای کشاورزی و باغداری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم پس با ما همراه باشید.
اولین کاری که خاک به عنوان بستر کاشت درختان انجام می دهد این است که سبب استقرار و ایستادگی درخت می شود، یک درخت باید بتواند به خوبی سرپا بایستد تا بتواند با دریافت نور خورشید و عناصر غذایی از خاک و از جو اطراف خود غذاسازی کرده و رشد کند.
وقتی سخن از سرپا ایستادن درختان و گیاهان به میان می آید درختان غول پیکر و گیاهان کوچک و ظریف تفاوتی ندارند و هر کدام به نوبه ی خود برای ایستادگی نیاز به بستر خاکی مناسب دارند، در این خصوص بافت خاک بسیار تاثیر گذار است، بافت خاک می تواند باعث استقرار بهینه ی ریشه ی گیاه در خاک شود و یا بالعکس سبب از جا درآمدن و نابودی گیاه شود.
اولین فاکتور در استقرار بهینه ی درخت در خاک این است که درخت بتواند ریشه ی خود را به خوبی در آن بستر توسعه دهد، برای توسعه ی بهینه ی ریشه خاک باید به اندازه ی کافی خلل و فرج در خود داشته باشد تا ریشه های ظریف موئین بتوانند به خوبی و بدون اینکه آسیب ببینند در خاک رشد پیدا کنند، فراموش نکید که تاج درخت دقیقا مطابق با وسعت ریشه در خاک توسعه پیدا می کند و چنانچه ریشه ی درخت در بستر نتواند به خوبی توسعه پیدا کند تاج درخت نیز توسعه ی خوبی نخواهد داشت.
در میان بافت خاکهای مختلفی که برای کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد بافت خاک رسی و سنگین از این نظر بدترین شرایط را فراهم می کند، در بافت خاک سنگین ذرات ریز و چسبنده ی رس به ریشه چسبیده و خلل و فرج زیادی در این بافت خاک وجود ندارد از این رو ریشه در چنین خاکی نمی تواند به خوبی توسعه پیدا کند و کاشت درختان در اینگونه خاکها با مشکل محدودیت در رشد تاج مواجه خواهد بود.
اما بافت خاکهای سبک مانند بافت خاک لومی و بافت خاک سبکی مانند ماسه ای می تواند این ویژگی را برای درخت تامین کند، این بافت خاکها با وجود خلل و فرج بسیاری که در بافت خود داند می توانند به ریشه ها این فرصت را بدهند که به خوبی رشد و توسعه پیدا کرده و در نهایت درخت بتواند رشد خوبی در تاج و ریشه داشته باشد.
کار دیگری که خاک در زمینه ی استقرار درخت باید انجام دهد این است که بتواند ایمنی درخت را در زمین رشد حفظ کند، در مناطقی که کشاورزی می شود به دلیل اینکه موانع برای وزش باد عمدتا وجود ندارد در مناطق بادخیز بادهای شدید فصلی می وزد، خاک باید به گونه ای از ریشه ی درخت حمایت کند که اجازه ی از جا درآمدن درخت را توسط باد ندهد.
در بافت خاک رسی و سنگین این حمایت به خوبی انجام می شود و درختی که در خاک سنگین کاشته شده باشد به دلیل اینکه ذرات خاک با قدرت به ریشه ی درخت چسبیده اند اجازه ی از جا درآمدن ر به درخت نمی دهند اما در بافت خاک بسیار سبک مانند شنی و یا ماسه ای این امکان وجود ندارد، درختانی که در بافت خاک سبک کاشته شوند در اثر وزش باد به سرعت از جا کنده می شوند و خسارت زیادی به بار می آورند.
خاک لومی با بافت متوسط اما مانند بافت خاک شنی می تواند این ویژگی را برای درخت ایجاد کند، حمایت از ریشه ی درخت برای استقرار و مقاومت در برابر وزش باد یکی از ویژگیهای این خاک است، با توجه به اینکه در بحث ریشه دواندن دانستیم خاک رسی مناسب نیست بنابراین تا اینجای کار می توان نتیجه گرفت که بافت خاک لومی می تواند در استقرار و استحکام درخت در خاک و ریشه دواندن بهتر از دو بافت خاک سنگین و خیلی سبک عمل کند.
گیاه برای رشد و غذا سازی نیاز به عناصر غذایی از جمله ازت، فسفر و پتاسیم و همینطور عناصر ریز مغذی مانند آهن، روی، مس و غیره دارد، در راستای تامین عناصر غذایی درخت می تواند از طریق برگها بخشی از عناصر غذایی را از جو پیرامون خود دریافت کند اما بیشترین میزان تامین عناصر غذایی در گیاه از طریق ریشه و در خاک رخ می دهد و از این رو خاک بستری برای تامین عناصر غذایی گیاه به شمار می رود.
در زمینه ی تامین عناصر غذایی در خاک موضوعی که بسیار حائز اهمیت است این است که خاک باید بتواند به همان اندازه که از ریشه در استقرار حمایت می کند از عناصر غذایی موجود در خود نیز حمایت کند و اجازه ی آبشویی را به عناصر غذایی ندهد، بافت خاکهای مختلف میزان متفاوتی از این حمایت را از خود بروز می دهند، به عنوان مثال در بافت خاک رسی و سنگین شاهد بیشترین میزان حمایت از عناصر غذایی هستیم چرا که سرعت حرکت عبور آب در این بافت خاک بسیار پایین است، در واقع هر چه آب با سرعت بیشتری از خلل و فرج خاک عبور کند و به عمق خاک برود می تواند عناصر غذایی را در خود حل کرده و قبل از اینکه ریشه فرصت جذب را پیدا کند عناصر غذایی را با خود به عمق ببرد.
در بافت خاک بسیار سبک این مشکل وجود دارد که به دلیل خلل و فرج زیاد عناصر غذایی به سرعت از دسترس گیاه دور می شود و درختانی که در خاک با بافت سبک کاشته می شوند دائم علائم کبود عناصر غذایی را بروز می دهند، بافت خاک لومی نیز می تواند از عناصر غذایی در برابر شسته شدن محافظت کند، در این بافت خاک با وجود اینکه خلل و فرج زیاد است اما به دلیل وجود مواد آلی در آن قدرت ماندگاری آب بیشتر بوده و آب به سرعت از خاک عبور نمی کند و بنابراین می تواند عناصر غذایی کافی را در اختیار گیاه قرار دهد.
در قیاس دو نوع بافت خاک لومی و رسی که هر دو در حفاظت و نگهداری از عناصر غذایی موفق عمل می کردند بافت خاک لومی گزینه ی بهتری است را که علاوه بر تامین عناصر غذایی استقرار بهتری را برای گیاه نیز فراهم می کند.
عنصر بعدی که درختان و گیاهان برای رشد خود به آن وابسته اند و باید به خوبی تامین شود آب است اما برای تامین آب هیچ راهی به جز ریشه وجود ندارد، برای تامین عناصر غذایی دانستید که گیاه می تواند از برگ نیز عناصر را جذب کند و محلول پاشی عناصر حتی تاثیر سریع تری نسبت به جذب از طریق ریشه دارد اما برای تامین آب هیچ راه دیگری به جز ریشه وجود ندارد.
یکی از مهمترین ویژگیهای خاک مناسب برای کشاورزی این است که در عین حال که می تواند آب را در خود نگه دارد اما برای نگهداری آب در خود مجبور به آب ماندگاری پای ریشه و طوقه ی گیاه نیست، در واقع خلل و فرج خاک به گونه ای است که آب را از خود با سرعت عبور نمی دهد، برای مدت زمان زیاد آب مانی ایجاد نمی کند و در عین حال برای مدت زمان زیادی مرطوب می ماند.
بافت خاک شنی قدرت آب مانی بسیار پایینی دارد چرا که با سرعت آب از آن عبور کرده و به عمق می رود، در بافت خاک رسی آب به دلیل سختی لایه های خاک و ضعف در خلل و فرج نمی تواند به سرعت از آن عبور کرده و در لایه های رویی باقی می ماند اما به دلیل اینکه تنها در لیه های رویی باقی می ماند سبب می شود آب جذب شده به سرعت به واسطه ی تبخیر و طی چند روز از دست برود و بنابراین دور آبیاری در خاک رسی و شنی کوتاه است.
در بافت خاک لومی اما این مشکلات وجود ندارد، بافت خاک لومی به واسطه ی داشتن مواد آلی می تواند آب را برای مدت زمان بیشتری در خود نگه دارد و برای درختانی که به بلوغ رسیده اند حتی در اوج تابستان اگر بافت خاک لومی باشد می توان دور آبیاری را روی دو هفته نیز تنظیم کرد.
سرعت عبور آب در خاک از این جهت که آب مانی پای ریشه و طوقه ی درختان می تواند ایجاد بیماری کند بسیار مهم است، از طرف در خاکی که آب بتواند با سرعت به بافت نفوذ کند در اوج تابستان مانع از تبخیر بیش از اندازه ی آب از خاک شده و همین امر در کنترل هدر رفت آب تاثیر بسزایی دارد.
در بافت خاکهای ذکر شده این ویژگی در دو بافت خاک شنی و لومی وجود دارد اما با توجه به اینکه بافت خاک شنی در فاکتورهای دیگر برای رشد درخت مناسب نبود بنابراین در این ویژگی نیز بافت خاک لومی مناسبترین بافت خاک خواهد بود.
در عین حال که خاک می تواند به گیاهان و درختان حیات ببخشد می تواند برای رشد موجودات دیگر نیز مفید بوده در حالی که این موجودات ممکن است مفید یا غیر مفید باشند، موجودات و میکرو ارگانیسمهای مفید مانند کرمهای خاکی و یا قارچها و باکتریهای مفید در بافت خاک لومی به دلیل وجود مواد آلی بالا وجود دارند، کرم های خاکی با حرکت خود در بافت خاک و خوردن مواد آلی به تجزیه ی کردن آنها و آزاد سازی عناصر غذایی کمک می کنند و میکرو ارگانیسنمهای مفید در خاک نیز علاوه بر نجزیه ی مواد آلی می توانند با آفات و بیماریهای موجود در خاک نیز مبارزه کنند.
در دو بافت خاک شنی و رسی این ویژگی وجود نداشته و کمتریت میزان از موجودات مفید خاکزی در این دو بافت خاک مشاهده شده است.
اما همزمان با موجودات مفید موجودات غیر مفید مانند آفات و بیمارگرهای خاکزاد نیز به خوبی در خاک رشد پیدا می کنند، به عنوان مثال قارچهای و شبه قارچهای بیمارگر طوقه و ریشه مانند قارچ عسلی و یا فایتوفتورا، و یا نماتد های بیمارگر گیاهی از دسته عوامل بیمارگر موجود در خاک هستند.
مطالعات نشان داده بیمارگرهای عامل پوسیدگی در خاک سنگین به دلیل آب مانی زیاد، وجود داشته و بیشتر فعایت می کنند و در خاکهای شنی درصد تکثیر و حرکت نماتد ها بسیار افزایش پیدا می کنند، بنابراین از این جهت نیز بافت خاک لومی مناسب ترین بافت خاک برای کشاورزی خواهد بود چرا که علاوه بر وجود میکروارگانیسمها و موجودات مفید خاکزی مانع از رشد بیمارگرهای خاکزاد می شود.
دانستید که از هر زاویه ای بافت خاک مناسب برای کشاورزی را مورد بررسی قرار دهید بافت خاک لومی بهترین گزینه برای احداث باغ و یا به طور کلی کشاورزی خواهد بود، بافت خاک لومی دارای ویژگیهای عمده ی زیر است:
برای مساعد کردن بافت خاک برای کشاورزی باید در درجه ی اول بدانید با چه بافت خاکی سرو کار دارید و از این رو آزمایش تجزیه ی خاک اولین گام اصلاح است، در درجه ی دوم باید با توجه به نتیجه ی آزمایش و با مشورت گرفتن از کارشناسان فروش نهال در نهالستانها قبل از خرید نهال اقدام به اصلاح بافت خاک زمین مورد نظر خود کنید، به طورکلی اضافه کردن مواد آلی مانند انواع کود دامی کاملا پوسیده می تواند در جهت اصلاح هر بافت خاکی موثر عمل کند اما میزان استفاده، شیوه و زمان استفاده با توجه به نوع بافت خاک زمین مورد نظر شما نیاز به دریافت مشاوره و راهنمایی خاص خود دارد.
شور و آهکی بودن برخی از خاکها یکی از مشکلات این خاکها برای کشاورزی است، البته برخی از درختان میوه هستند که در بافت خاک شور به خوبی رشد می کنند مانند نهال پسته که به خوبی در خاک شور مستقر می شود اما به طور کلی شور و آهکی بودن خاک مانع رشد بهینه ی گیاهان و درختان شده و باید قبل از اینکه در این خاکها اقدام به کشاورزی و احداث باغ کنید شور و آهکی بودن خاک را اصلاح کنید.
دانستی که بافت خاک لومی در واقع بهترین نوع بافت خاک برای رشد گیاهان و درختان بوده و می تواند کلید موفقیت شما در کشاورزی باشد اما این بافت خاک لومی در کشور ما به طور طبیعی به ندرت یافت شده و در بیشتر موارد باغداران کشاورزان باید با انجام عملیات اصلاحی بافت خاک خود را به سمت لومی شدن سوق دهند، اسفاده از مواد آلی مانند کود دامی پوسیده می تواند این کار را برای شما انجام دهد، برای دریافت مشاوره در زمینه ی اصلاح بافت خاک زمین مورد نظر خود و همچنین دریافت قیمت نهال مناسب برای بافت خاکی که دارید می توانید با مشاوران ما در تماس باشید.
مقالات مرتبط
![نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]](https://bartarnahal.ir/wp-content/uploads/2023/05/logo-3-copy.webp "نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]"){kind=logo}
نظرات کاربران