سم کنه درخت بادام، هر آنچه که باید بدانید!

آفات مکنده از دسته افات بسیار خسارتزا بر روی درختان میوه و محصولات زراعی و صیفی هستند، این افات جایی بسیار خطرناک می شوند که در شرایط آب و هوایی مساعد و روی میزبان حساس قرار گرفته باشند و البته پلی فاژ هم باشند، گونه های پلی فاژ به دلیل اینکه در هیچ فصلی و در هیچ مکانی بدون منبع غذا باقی نمی مانند به ویژه در مناطق گرمسیری حتی در زمستان نیز به رشد و تکثیر خود ادامه داده و همین امر سبب می شود این آفات تبدیل به یک آفت جدی حتی روی درختان مقاوم شوند.

بر روی نهال بادام کنه ی تارتن دو لکه ای کنه ای است که در مناطق بادام کاری ایجاد دردسر کرده و باغداران همواره به فکر راه حلی برای از بین بردن این دشمنان درختان هستند.

به طور معمول اولین و آخرین راهکاری که به ذهن باغداران و یا مدیران باغداری آنها می رسد مبارزه ی شیمیایی علیه آنان است، اما آیا تنها تکیه کردن به استفاده از سموم شیمیایی راه درستی است؟ آیا می تواند در طولانی مدت پاسخگو باشد و آیا راه دیگری برای کنترل این کنه ها وجود دارد؟ در این مقاله سعی داریم با تشریح خصوصیات این آفات به بررسی راهکارهای عملی وموثر برای کنترل این آفات از جمله استفاده از سموم و تاثیر آنها در کنترل آفت کنه بپردازیم.

کنه تارتن دو لکه ای:

کنه تار تن دو لکه ای از دسته کنه های آفت پلی فاژ بوده که بر روی اغلب گیاهان زراعی و باغی ایجاد خسارت می کند، این کنه در طبیعت به دلیل وسعت دامنه ی میزبانی که دارد هیچ گاه گرسنه و بدون میزبان نمی ماند و استفاده از راهکار تناوب زراعی برای کنترل این آفت در محصولات زراعی کار کاملا بیهوده ای است.

کنه تار تن دو لکه ای با نام علمی tetranychus urticae شاید تا دو یا سه دهه پیش به عنوان آفت درجه دو در باغات و گیاهان زراعی شناخته می شد و خسارتی وارد نمی کرد اما به ویژه در سالهای اخیر شیوه های نادرست باغداری و زراعت سبب طغیان جمعیت این آفت در طبیعت شده و طغیان جمعیت راهکاری برای تولید ژنوتیپهای مقاوم نسبت به سموم در بین آفات به شمار می رود، بنابراین در سالهای اخیر با موج شکایات باغداران از طغیان این آفت و عدم عملکرد سموم روی آنها مواجه هستیم.

یکی از راهکارهای کنترل اصولی یک آفت شناسایی دقیق آن و شناخت حساس ترین مرحله ی زندگی آن برای کنترل اصولی و جلوگیری از طغیان جمعیت آن است.

سیکل زندگی کنه تار عنکبوتی

زمستان گذرانی کنه ی تارعنکبوتی به صورت ماده های بالغ تخم گذار در روی میزبانهای ثانویه، روی علفهای هرز ویا در شکاف تنه ی درختان و زیر کلوخ ها و برگ و میوه های آلوده ریخته روی زمین است، پس از سپری شدن زمستان این کنه ها روی درختان بادام مهاجرت کرده و با باز شدن اولین برگها تغذیه ی خود را به سرعت شروع می کنند، این آفت با شروع تغذیه از برگها سبب ایجاد علائم به صورت از بین رفتن کلروفیل در برگها به صورت نقطه ای می شود.

آفت کنه ی تارعنکبوتی در شرایط مساعد، آب و هوای گرم و خشک و میزبان حساس تا ده نسل را حتی در یک فصل روی میزبان تولید می کند و با این سرعت تکثیری که دارد به راحتی می تواند کل درختان یک باغ را درگیر کند.

علائم ابتلا به آفت کنه تارعنکبوتی:

اولین نشانه ی ابتلا به کنه ی تارعنکبوتی در ابتدای فصل بروز نقطه های روشن در پهنک برگ درختان بادام است، زمانی که این برگها را با دقت بیشتری بررسی کنید در پشت برگها شاهد فعالیت کنه ها هستید، افرادی که تخصص داشته باشند و چشم آنها به دیدن کنه ها عادت داشته باشد با چشم غیر مسلح نیز می توانند این کنه ها را ببینند اما افراد غیر متخصص برای دیدن این کنه ها نیاز به لوپ گیاهپزشکی خواهند داشت.

نشانه ی دوم آلودگی درختان به این آفت خاک گرفتگی برگها است که در ادامه ی فصل به وضوح قابل تشخیص است، کنه های تارعنکبوتی همانطور که از نام آنها پیداست برای محافظت از جمعیت خود در برابر شکارگران اطراف خود و بر پشت برگ تار می تنند، این تارها سبب می شود در زمانی که باد می وزد گردو خاک به پشت برگ بچسبد و به برگ ظاهر خاک اندود می دهد.

درحالت کلی وقتی به درختان آفت زده نگاه می کنید ظاهری ضعیف و رنگ پریده خواهید دید که در صورت آلودگی شدید سبب خزان زود رس برگ درختان و ریزش میوه ها می شود.

عوامل موثر بر شدت آلودگی:

در مورد خسارت کنه ی تارتن بر روی درختان بادام عواملی هستند که سبب افزایش میزان خسارت این آفت روی درختان می شود.

حساس بودن درختان بادام: در صورتی که رقم کاشته شده در باغ از نوع حساس باشد خسارت این آفت بسیار زیاد خواهد بود.
شرایط آب و هوای گرم و خشک: این آفت به ویژه در بادام کاریهای استانهای فلات مرکزی ایران که دارای آب و هوای گرم و خشک در تابستان و زمستانهای نه چندان سرد هستند بسیار زیاد خواهد بود.
عدم رعایت بهداشت زراعی: جمع نکردن برگ و میوه های آلوده ریخته کف باغ اینوکولوم اولیه ی آلودگی برای سال بعد خواهد بود و از بین نبردن آنها سبب افزایش شدت خسارت آفت در سال بعد خواهد شد.
عدم کنترل علفهای هرز: ار آنجایی که این آفت پلی فاژ بوده و روی علفهای هرز نیز می تواند زمستان گذرانی کند بنابراین کنترل نکردن علفهای هرز داخل و یا حاشیه ی باغ می تواند سبب افزایش شدت خسارت آفت در باغ بادام شود.
کاشت گیاهان زراعی حساس داخل و یا اطراف باغ: کنه های تار تن می توانند روی میزبان زراعی و یا سبزی و صیفی حساس بیشتر از درختان بادام تولید نسل داشته باشند و در شرایطی که این میزبانان در نزدیکی درختان بادام کاشته شوند به افزایش خسارت آفت روی درختان بادام دامن می زنند. که در قیمت نهال بادام تاثیر زیادی دارد.
عدم تغذیه ی صحیح درختان بادام: این آفت روی درختان ضعیف به لحاظ تغذیه ای گسترش بیشتری داشته و می تواند تعداد نسل بیشتری هم تولید کنند، در این درختان کنه تارعنکبوتی می تواند سبب از بین رفتن کل محصول یک سال درخت شود.
تنش آبیاری: درختانی که در مناطق گرم و خشک کاشته می شوند معمولا به دلیل کمبود منابع آبی که در این مناطق وجود دارد از دور آبیاری درست و منظمی بر خوردار نبوده و همین نظم نداشتن در دور آبیاری سبب بروز تنش در درختان بادام می شود، تنش آبی سبب کاهش فشار آوندی و مناسب شدن بافت درختان برای حمله ی آفات مکنده از جمله کنه های تارعنکبوتی خواهد شد.
هرس نکردن درختان: هرس نکردن درختان و انبوه شدن شاخ و برگ درختان و از طرفی عدم عبور هوا و نور کافی بین شاخ و برگ آنها سبب افزایش خسارت آفت کنه تارعنکبوتی خواهد شد.

راه های انتقال کنه تار عنکبوتی به باغ بادام:

این آفت از مسیرهای زیر وارد باغ بادام شده و در کل باغ پراکنده می شود.

خرید نهال آلوده: خرید نهال آلوده اولین راه و یکی از مهم ترین راه های انتقال آلودگی به باغ بادام است.
انتقال با باد: جریان باد می تواند این آفت را به راحتی از باغ آلوده به باغ سالم منتقل کند.
انتقال با حیوانات و انسان: عبور و مرور کارگران و یا حیوانات و پرندگان بین باغ آلوده و سالم می تواند به راحتی سبب انتقال این آفت شود، همچنین در یک باغ نیز در صورت عدم کنترل عبور و مرور بین درختان آلوده و سالم باعث گسترش آفت در باغ می شود.
جابجایی برگ و میوه های آلوده کف باغ: در صورت جمع نکردن برگ و میوه آلوده کف باغ این منبع آلودگی می تواند با ماشین الات کشاورزی، چسبیدن به بال پرندگان و یا موی حیوانات به باغات سالم منتقل شود.

راه های کنترل آفت کنه ی تارعنکبوتی:

همانطور که پیش تر نیز اشاره شد این آفت به عنوان آفت درجه دو شناخته می شد اما تکیه کردن بر مبارزه ی شیمیایی امروز این آفت را تبدیل به یک آفت طغیانی و درجه یک کرده که در بسیاری از مناطق و روی بسیاری از محصولات باغی و زراعی تبدیل به یک آفت غیر قابل کنترل شده است.

این درحالی اتفاق افتاده است که تنها با رعایت اصول زراعی صحیح مبنی بر عدم انتقال آلودگی به باغ و جلوگیری از گسترش آن در بسیاری از موارد حتی نیازی به استفاده از سموم شیمیایی در کنترل آنها نبود.

در این قسمت شما را با مسیرهای اصولی کنترل این آفت آشنا خواهیم کرد.

گام اول جلوگیری از انتقال آفت به باغ سالم:

در این مرحله شما باغ سالمی دارید و نگران ابتلا به آفت کنه ی تارتن هستید و یا باغ را احداث نکرده اید و در زمان احداث نگران طغیان این آفت و خسارت آن هستید در این زمان باید با خرید نهال سالم و گواهی شده در قدم اول جلوی ورود آفت به باغ را گرفته و با انتخاب رقم مقاوم نیز جلوی استقرار آفت در باغ را در آینده بگیرید.

پس از احداث باغ سالم با ارقام مقاوم نوبت به جلوگیری از ورود آفت به باغ از باغات کناری می رسد در برخی موراد شما کنترلی روی ورود ندارید مانند انتقال با باد و یا حیوانات اما عبور و مرور خود و کارگران خود را که می توانید کنترل کنید، در زمانی که به باغ مجاور که آلودگی دارد سر می زنید حتما لباس و کفش خود را برای ورود به باغ سالم خود تعویض کرده و هیچ گونه ابزرار و یا ماشین آلات کشاورزی را از صاحبان باغ آلوده قرض نگیرید.

رعایت فاصله ی کافی بین درختان در زمان احداث باغ سبب می شود چنانچه یک نهال آلوده وارد باغ شد و یا آفت وارد شد و روی یک درخت مستقر شد نتواند به سرعت به درختان دیگر سرایت کند و شما با پایش به موقع و کنترل آفت به صورت لکه ای روی یک یا چند درخت آفت را در باغ کنترل کنید.

گام بعدی برای جلوگیری از ورود و یا استقرار آفت پایش مداوم باغ خواهد بود، باغداران به ویژه در مناطق گرم و خشک که آفت در باغات دیگر به صورت طغیانی وجود دارد باید نسبت به آلودگی باغ خود هوشیار باشند و باغ خود را به صورت دوره ای و مرتب پایش کنند، در صورت بروز علائم وجود آت روی یک یا چند درخت اقدامات کنترلی را به صورت لکه ای انجام دهند تا مجبور به صرف هرینه ی بیشتر و تحمل خسارت بیشتر در باغ خود نباشند.

هرس درختان به صورتی که عبور نور و هوا بین شاخه ها بیشتر باشد فضا را برای رشد بیش از اندازه ی آفت روی درختان آلوده نامساعد کرده و آفت نمی تواند زیاد گسترش پیدا کند.

تغذیه و آبیاری اصولی درختان بادام برای خرید نهال بادام در پیشگیری از ابتلا به آفت و یا در صورت ابتلا در پیشگیری از استقرار موفق آفت بسیار موثر خواهد بود، تغذیه و آبیاری مکفی درختان بادام سبب افزایش فشار آوندی در درختان و عدم توانایی آفت در تغذیه ی آها می شود.

اسفاده از کودهایی که باعث خشبی تر شدن بافت برگ درختان می شود مانند کودهای حاوی سیلیس و یا کلسیم در کنترل آفت بسیار موثر است، استفاده از کودهای تقویت کننده مانند انواع کودهای آلی برای کنترل آفت نیز مناسب است.

راه های کنترل آفت در باغ آلوده:

زمانی که با پایش مداوم آلودگی را به صورت لکه ای در باغ مشاهده کردید کنترل لکه ای آفت در باغ با هرس شاخه های آلوده، آب پاشی و یا صابون پاشی آفت را روی درخت آلوده کنترل کنید، در صورتی کنترل تک درخت را از دست دادید و آفت به چند درخت سرایت کرد و سپس متوجه شدید نیز با هرس و در این مرحله سم پاشی درختان آلوده آلودگی را به صورت لکه ای در باغ کنترل کنید.

در پاییز برگ و میوه های آلوده ریخته کف باغ را جمع آوری کرده و بسوزانید، برای از بین بردن فرم زمستان گذران از بین بردن علفهای هرز داخل و حاشیه ی باغ نیز ضروری است.

تقویت درختان با کودهای مورد نیاز و آبیاری منظم را فراموش ننید و در صورت مشاهده ی آلودگی پایش دوره ای و منظم باغ برای پیدا کردن نقاط آلوده ی جدید را از دست ندهید.

کنترل شیمیایی:

در صورت رعایت اصول ذکر شده در بالا حتی اگر این آفت در منطقه ی شما به صورت طغیانی درآمده باشد برای باغ شما این آفت به صورت آفت درجه دو ظاهر می شود اما در صورت رعایت نکردن موارد بالا مشکلاتی را که امروزه باغداران با آن دست به گریبان بوده و با حتی خرید سموم خارجی و گران قیمت قادر به کنترل آفت نیستند شما را هم درگیر خواهد کرد.

در صورت نیاز به کنترل شیمیایی به صورت لکه ای در ابتدای فصل و یا کل باغ در طول فصل با توجه به گسترش و شدت طغیان آفت و شرایط آب و هوایی سم پاشی با سموم با کیفیت و ایمن برای موجودات غیر هدف انجام دهید.

کلام آخر:

کنترل این بیماری قارچی برعکس خسارت زیادی که می زند در صورت اشت ارقام مقاوم و تقویت درختان و بر هم زدن شرایط مناسب برای بیماری با استفاده از شیوه های مدیریتی زراعی بسیار ساده بوده و نیازی به استفاده بی رویه از سموم شیمیایی نیست، در واقع داشتن شناخت دقیق از بیماری که با آن سرو کار دارید کنترل آن را ساده تر خواهد کرد.