همه نکات ضروری که باید در مورد گرده افشانی درخت شلیل بدانید

داشتن جهانی سرسبز و زیبا بدون گرده افشانی عملا غیر ممکن است زیرا بقای گیاهان با پدیده گرده افشانی پیوند خورده است و این پدیده یکی از مکانیزم های مهم در طبیعت است که به شکل های مختلف در حال انجام است، گرده افشانی نقش بسیار مهمی در تولید غذای اکثر موجودات جهان دارد و می توان گفت حیات بر روی کره زمین را پشتیبانی می کند.

گرده افشانی نه تنها در اکوسیستم های طبیعی بلکه در اکوسیستم های کشاورزی نیز بسیار مهم و با اهمیت است زیرا گرده افشانی سبب تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی می شود و باغداران برای ارتقا سطح کمی و کیفی محصولات خود در صورت لزوم به صورت دستی، کاشت ارقام گرده زا و یا با کندو گذاری به گرده افشانی بهتر کمک می کنند.

درخت شلیل یکی از محصولات مهم باغی است که برای افزایش محصول آن لازم است که پدیده گرده افشانی به منظور افزایش سطح کمی و کیفی محصول آن به خوبی مورد بررسی واقع شود و این مقاله با هدف بررسی این موضوع تنظیم شده است.

گرده افشانی چیست

به انتقال دانه گرده از قسمت بساک پرچم بر روی کلاله در یک گل یا گل های دیگر را گرده افشانی می گویند که این انتقال به کمک عواملی نظیر انسان، باد، حشرات و …انجام می شود.

در پدیده گرده افشانی چندین اصطلاح رایج وجود دارد که شامل:

خود گرده افشان: اگر اندام نر یعنی پرچم و اندام ماده یعنی کلاله درون یک گل واقع شده باشند خود گرده افشان می گویند.
دگر گرده افشان: اگر اندام نر یعنی پرچم و اندام ماده یعنی کلاله درون گل های مختلف واقع شده باشند دگر گرده افشان می گویند.
گرده افشانی مستقیم: گرده های یک گل بر روی کلاله همان گل یا به دیگر گل های همان درخت منتقل شوند.
گرده افشانی غیر مستقیم: گرده های یک گل بر روی کلاله گل های گیاهان دیگر اما از یک جنس منتقل شوند.

گرده افشانی در گیاهان چه اهمیتی دارد

اگر گرده افشانی به شکل صحیح و در زمان درست صورت بگیرد گل ها تلقیح می شوند و میوه تشکیل می شود و گل ها دیگر به دلیل عدم تلقیح دچار ریزش نمی شود و در صورت وجود عناصر غذایی کافی میوه به خوبی رشد می کند.
گرده افشانی در زمان درست در بهبود کیفیت میوه ها نقش دارد و دانه های گرده ای که از کیفیت مطلوب تری برخوردارند بر روی خصوصیات میوه از جمله استحکام دیواره سلولی آن نیز تاثیر می گذارند که این امر موجب ماندگای بیشتر میوه بعد از برداشت می شود.
گاهی ناسازگاری بین گرده و کلاله یک رقم دیده می شود و یا اینکه بنا به دلایل ژنتیکی تلقیح صورت نمی گیرد بنابراین گرده افشانی کمک زیادی به حل این مشکل می کند.
هر چه تعدادی بیشتری دانه گرده بر روی کلاله قرار بگیرد از هر کدام هورمون و مواد غذایی بیشتری برای جوانه زنی گرده ها تولید می شود و این ترکیبات مفید به رشد بهتر میوه و بزرگ شدن آن کمک می کنند.

گلدهی درخت شلیل به چه صورت است

درخت شلیل بعد از گذشت 2 تا 3 سال وارد فاز گلدهی و میوه دهی می شود و عمر اقتصادی این فاز درحدود 10 سال تخمین زده می شود گل های این درخت بعد از شکوفه های بادام و زردآلو و قبل از سیب در بهار جلوه می کنند از طرفی گل های زیبای درخت شلیل نیز قبل از ظهور برگ های آن خودنمایی می کنند.

گل های درخت شلیل که به صورت منفرد یا دوتایی و از یک جوانه ساده تشکیل می شوند این گل ها دارای 5 گلبرگ صورتی رنگ، بیضی شکل با عرض 2.5 تا 4 سانتی متر و طول 1.5 تا 3 سانتی متر هستند، این گل ها دو جنسی و دارای اندام جنسی نر و ماده هستند و نحوه ی قرار گیری آن ها به صورت جانبی و بر روی شاخه های جوان و یک ساله است.

میوه دهی درخت شلیل به چه صورت است

میوه های این درخت دارای پوستی صاف و بدون کرک هستند که بسته به نوع رقم به رنگ های قرمز، سبز و زرد دیده می شوند بافت میوه معمولا نرم یا سفت، آبدار و شیرین است که در مرکز آن یک هسته قهوه ای رنگ نسبتا درشت با سطحی ناهموار وجود دارد و میوه های ارقام زودرس این درخت در اوایل تابستان و ارقام دیررس در ابتدای پاییز قابل برداشت هستند.

میوه های درخت شلیل به دو گروه تقسیم بندی می شود:

میوه های هسته جدا یا Free stone : به راحتی گوشت میوه از هسته آن جدا می شود که به دلیل نرم و آبدار بودن بافت آن به شکل تازه خوری به مصرف می رسد.
میوه های هسته چسبان یا Cling ston: گوشت میوه به هسته آن چسبیده است و به خاطر بافت سفتی که دارد در تهیه مربا و کمپوت کاربرد دارد.

گرده افشانی درخت شلیل به چه صورت انجام می شود

گل های درخت شلیل خود بارور یا (self-fruitful) هستند و در واقع گل های آن با هم سازگار هستند به این معنی که اندام نر یک گل اندام ماده همان گل یا گل های همان درخت و یا گل های درختان هم نژاد خود را بارور می کنند و گرده افشانی این درخت به کمک باد انجام می گیرد.

گرده افشانی در گل های این درخت از نوع گرده افشانی درحالت غنچه ( (Cleistogamy است به این معنی که گرده افشانی پیش از باز شدن غنچه صورت می گیرد این گل ها معمولا تمام شب باز هستند و به مدت 3 روز آماده پذیرش دانه گرده هستند.

اما بررسی ها نشان داده که کاشت ارقام گرده زا و کندو گذاری منجربه افزایش عملکرد و باردهی مطلوب تر می شود از طرفی گل های این درخت به دلیل این که شهد شیرینی تولید می کنند و زیبا و خوش رنگ هستند حشرات گرده افشان را به خود جذب می کنند که این موضوع به گرده فشانی بهتر این درخت نیز کمک می کند.

نکات لازم برای کندو گذاری در باغات شلیل

قبل از اینکه کندو زنبور عسل به باغ وارد شود باید تمام علف های هرز کف باغ را به صورت مکانیکی حذف کرد تا زنبور عسل جذب گل های آن ها نشوند.
نباید چند روز قبل و بعد از ورود زنبور عسل به درون باغ از سموم شیمیایی استفاده کرد چون سبب مرگ آن ها می شود.
تعداد کندوهای زنبور عسل بر حسب سن درختان شلیل و زمان گلدهی آن ها بین 1 تا 5 عدد متغییر است.
در صورتی که بخواهید در باغات آبی شلیل کندو گذاری کنید بین 1 تا 3 کندو به فاصله 100 متر در هر هکتار کافی است.
زنبورهای عسل در روزهای بارانی، طوفانی همراه با وزش باد شدید و یا دمای کمتر از 18 درجه سانتی گراد فعالیت خود را از دست می دهند و بیشترین عملکرد را در هوای ملایم و صاف دارند.
کندو گذاری باید با توجه به اقلیم منطقه و مقارن با ایام گل دهی درخت باشد.
اگر در کنار کندو گذاری، درخت نیز به خوبی تقویت شود تاثیر دو چندانی بر روی میوه دهی خواهد داشت.

فواصل کاشت در پدیده گرده افشانی چه تاثیری دارد

معمولا مطابق الگوهای کشتی که برای درختان شلیل در نظر گرفته می شود فواصل کاشت مناسب در زمین های مسطح 3 در 4 متر یا 4 در 4 متر است و در زمین های با شیب ملایم و بادگیر این فاصله به 3 در 3 متر کاهش می یابد و فواصل بین ردیف های درختان نیز 6 متر محاسبه می شود یکی از مزیت های رعایت کردن این فواصل این است که درختان از تراکم کافی برخوردارند و گرده به میزان کافی در هوا پخش می شود و شانس تلقیح گل ها افزایش می یابد.

نیاز ارقام مختلف درخت شلیل به گرده افشانی به چه صورت است

درخت شلیل به عنوان یک درخت خود بارور شهرت دارد اما این درخت دارای ارقام بسیاری متنوعی است که به منظور افزایش عملکرد هر کدام نیاز است که طریقه گرده افشانی آن ها را به درستی بدانیم به عنوان مثال ارقام شلیل قرمز نکارد 9، قرمز بهاره و فانتازیا خودبارور هستند اما برای دستیابی به میوه با کیفیت تر نیاز به کاشت ارقام گرده زا به نسبت 10 نهال شلیل به 1 نهال نر یا گرده زا دارند.

ارقامی همچون سان گلد، شبرنگ و رفعتی با اینکه خود بارور هستند اما برای ارتقا و تسریع در عمل گرده افشانی در باغات این ارقام از کندو گذاری بهره می برند.

از طرفی رقمی مانند شمس خود بارور نیست و حتما در بین فواصل کاشت آن باید کاشت ارقام گرده زا به نسبت 1 به 10 را رعایت کرد و ارقامی همچون رد گلد، بیگ تاپ، کیوتا و انجیری کاملا خود بارور هستند و برای گرده افشانی به جز باد به هیچ چیز دیگری نیاز ندارند.

جمع بندی

درخت شلیل همانطور که بیان شد درختی خود بارور است و احتیاجی به رقم گرده زا ندارد اما برخی از ارقام آن به منظور دست یابی به تناژ بیشتر به رقم گرده زا نیاز دارند بنابراین در زمان خرید نهال شلیل به نحوه ی گرده افشانی آن کاملا دقت کنید و این موضوع را با کارشناسان فروش نهال مطرح نمایید.

در نهالستان های معتبر و دارای مجوز به دلیل اینکه تیمی از کارشناسان و متخصصان حاذق کشاورزی وجود دارد به تمام ویژگی های یک رقم از جمله نوع گرده افشانی آن نیز توجه می کنند ومعمولا ارقامی را به فروش می رسانند که نیاز به رقم گرده زا ندارند و در صورت نیاز رقم سازگار گرده زا به همراه نهال به باغدار معرفی می کنند.

لازم به ذکر است خرید مستقیم نهال از نهالستان های تولید کننده تاثیر بسزایی بر روی قیمت نهال شلیل دارد زیرا این نهالستان ها به طور عمده اقدام به تولید نهال می کنند و با حذف واسطه ها نیز قیمت نهال کاهش می یابد.