قلمه زدن چیست و آشنایی با انواع روش های قلمه زدن

یکی از انواع روشهای تکثیر گیاهان و درختان روش قلمه زدن است، این روش در عین حال که برای کاربران ساده است اما معایبی نیز به دنبال دارد و برای انجام آن باید شرایط مهمی را رعایت کنید، در این مقاله انواع روشهای قلمه گیری، انواع گیاهانی که با این روش تکثیر می شوند و نکات مهمی را که باید در زمان قلمه گیری رعایت کنید را به شما آموزش خواهیم داد پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

قلمه زدن چیست؟

در پاسخ به اینکه «قلمه زدن چیست؟» باید بگوییم زمانی که بخشی از اندام گیاه مادری مانند ساقه، ریشه یا برگ را برای تکثیر از گیاه مادری جدا کرده و مورد استفاده قرار دهید به این کار قلمه زدن گفته می شود، بخشهای جدا شده بسته به نوع آن باید برای ریشه دهی در شرایط خاص قرار گرفته و پس از ریشه دهی در بستر کشت با شرایط ایده آل کاشته شود.

زمانی که گیاه مستقل از قلمه تهیه شود به ان نهال قلمه ای گفته می شود، روش قلمه گیری برای بسیاری از انواع گیاهان و درختان مثمر و غیر مثمر کارایی دارد اما برای هر نوع گیاه و درخت از یک روش خاص پیروی نمی شود، در ادامه انواع روشهای قلمه گیری و انواع گیاهانی که با آن روشها تکثیر می شوند را آموزش می دهیم.

روشهای قلمه زدن

همانطور که پیش تر نیز گفته شد در روش قلمه گیری از بخشهای مختلف گیاه مادری استفاده شده و برای هر گیاه این که از چه اندامی استفاده شود اهمیت دارد، در این بخش ضمن تعریف روش های قلمه زدن مناسب برای تکثیربا آن روشها را در قالب یک جدول ذکر خواهیم کرد.

نوع قلمه	گیاه مناسب	فصل مناسب	طول قلمه
قلمه چوب سخت	انواع درختان خزان کننده: انار، انگور، انجیر،توت، یاس، درختان سوزنی برگ	اواخر پاییز تا اواخر زمستان	شاخه های دو تا سه ساله، 10 تا 25 سانتی متر
قلمه چوب نیمه سخت	درختان همیشه سبز پهن برگ: شمشاد، زیتون، کاملیا، آزالیا، مرکبات	هر زمان از سال به جز زمان رشد سریع رویشی(از اواخر بهار به بعد)	7 تا 14 سانتی متر انتهای شاخه که دارای چند برگ باشد
قلمه چوب نرم	درختان همیشه سبز یا خزاندار چوبی مانند یاس زرد، ماگنولیا، اسپیره، پیراکانتا و افرا	هر زمان از طول سال	8 تا 12 سانتی متر سر شاخه
قلمه علفی	گلهای زینتی مانند حسن یوسف، میخک، شمعدانی و داوودی	هر زمان از طول سال	7 تا 10 سانتی متر
قلمه برگ	گلهای زینتی مانند سانسوریا، بگونیا، کراسولا و بنفشه آفریقایی	هر زمان از طول سال	بخشی از برگ یا برگ همراه با دمبرگ
قلمه جوانه برگ	لیمو، هورتانسا و عشقه	هر زمان از طول سال	برگ همراه با دمبرگ و جوانه همراه آن
قلمه ریشه	درختانی که پاجوش تولید می کنند	اواخر پاییز یا اوایل بهار	جدا کردن پاجوش همراه با ریشه

فواید قلمه زدن

در زمان خرید نهال و هنگام مراجعه به نهالستان قطعا برخی از ارقام و انواع درختان هستند که تحت عنوان نهال قلمه ای به شما معرفی خواهند شد، اینکه چرا نهالستانها از این روش تکثیر استفاده می کنند به مزیتهای استفاده از این روش بر می گردد، در ادامه به برخی از مهمترین فواید قلمه زدن اشاره خواهیم کرد:

سرعت بالا در تکثیر:

این روش تکثیر در قیاس با سایر روشهای تکثیر نهال سرعت بالاتری دارد، به عنوان مثال استفاده از قلمه برگ یکی از سریعترین روشهای تکثیر در تکثیر گلهای زینتی است.

هزینه پایین:

زمانی که به نهالستان یا مراکز فروش نهال مراجعه می کنید متوجه می شوید که قیمت نهال که با روش قلمه تکثیر شده پایین تر است چرا که هزینه ی این روش تکثیر پایین تر است.

نکات مهم در رابطه با تکثیر قلمه و کاشت نهال قلمه ای:

در روش تکثیر قلمه باید در نظر داشته باشید که آفات و بیماریهایی که در پایه ی مادری وجود دارد می تواند به قلمه منتقل شود، به عنوان مثال بیماریهای نماتدی ریشه می تواند از طریق پیوند ریشه منتقل می شود یا بیماریهای ویروسی که از طریق پیوند برگ، ساقه و جوانه به راحتی قابل انتقال خواهد بود، بنابراین در زمان قلمه گیری از سالم بودن پایه مادری اطمینان حاصل کنید و یا نهال قلمه ای را از نهالستانهایی تهیه کنید که برای نهال خود گواهی سلامت ارائه می کنند.

نکته ی مهم دیگر در مورد استفاده از نهال قلمه ای این است که این نهالها باید حداکثر در سن یک سالگی به زمین اصلی منتقل شوند تا در زمین گیرایی و رشد بهتری داشته باشند.

قلمه گیری و ریشه دهی قلمه:

به منظور قلمه گیری از چاقو، قیچی و ابزار باغبانی استریل استفاده کنید، برش قلمه بهتر است به صورت اریب انجام شده و در مورد هر نوع قلمه فصل و زمان مناسب برای قلمه گیری رعایت شود.

به منظور ریشه دهی قلمه می تونید از محلول هورمون ریشه زا استفاده کرده و قلمه را در بستر مناسب مانند پرلیت و پیت ماس با نسبت اختلاط مساوی قرار دهید، در صورت برگدار بودن قلمه و یا سبز بودن ساقه توصیه می شود از سیستم مه پاش برای حفظ رطوبت و ریشه دار شدن بهتر قلمه استفاده شود.

نکته ی دیگری که در ریشه دهی سریع قلمه موثر است دمای مطلوب است، اکثر قلمه ها را باید برای ریشه دهی بهتر در دمای محیط 20 تا 25 درجه سانتی گراد قرار دهید، قلمه های برگدار نباید در دمای بالاتر قرار گیرند چرا که دمای بالا سبب از دست رفتن بیشتر رطوبت از طریق برگها می شود.

در قلمه گیری دقت داشته باشید که بخشهای جوان را انتخاب کنید، برای قلمه ی برگ از برگ جوان و برای قلمه ی ساقه از ساقه های جوان و حداکثر دو تا سه ساله استفاده کنید تا ریشه دهی سریعتر انجام شود.

چنانچه گیاه مادری قبل از قلمه گیری در شرایط محیطی سخت قرار گیرد ذخیره ی کربوهیدرات در اندامها افزایش پیدا کرده و بنابراین قلمه گرفته شده سریعتر ریشه می دهد، برای رسیدن به این شرایط سخت از وارد شدن گیاه به فاز گلدهی باید جلوگیری کرد، از کود دهی به گیاه جلوگیری کرده و نور محیط را افزایش دهید و در نهایت حتی المقدور رطوبت محیط را کاهش دهید، تمام اینموارد با وارد کردن شک جزئی به گیاه ذخیره ی کربوهیدرات را افزایش خواهد داد و قلمه را برای ریشه دهی آماده می کند.

پس از قلمه گیری بهتر است انتهای ساقه و یا برگ قلمه زده شده را با سم قارچ کش کاپتان تیمار کنید تا از پوسیده شدن آن جلوگیری کند، مناسب ترین بستر معمولا برای قلمه های چوبی پرلیت و برای قلمه های برگی و تازه کوکوپیت است.

شراط محیطی مساعد برای ریشه دهی قلمه

فاکتورهای محیطی نور، دما و رطوبت برای ریشه دهی ضروری هستند و باید در حد اپتیمم باشند، برای ریشه دهی اکثر قلمه ها دمای 25 تا 30 درجه سانتی گراد، رطوبت بالای 70 درصد و شدت نور کمتر از 5000 لوکس می تواند سبب تولید هورمون اکسین در گیاه و افزایش ریشه دهی شود.

کلام آخر

دانستید که قلمه گیری یکی از اسان ترین و سریعترین روشهای تکثیر نهال است اما در استفاده از این روش باید در درجه ی اول از سلامت پایه ی مادری اطمینان حاصل کرده باشید و در درجه ی دوم شرایط مهم قلمه گیری مانند فصل مناسب، طول مناسب قلمه و رعایت بهداشت در زمان قلمه گیری را به خوبی رعایت کنید، در نهایت قلمه ها را در شرایط محیطی مساعد ذکر شده و در بستر کشت مناسب قرار داده و منتظر ریشه دهی باشید و نهال تولید شده را حداکثر تا سن یک سالگی به بستر و یا زمین اصلی منتقل کنید تا به خوبی بتواند با شرایط جدید سازگاری پیدا کند.