سوسکها و پروانه های پوستخوار بادام + کنترل و درمان

آفات پوستخوار بادام در باغات بادام کل کشور تبدیل به یک معزل بزرگ شده اند، این آفات که با تغذیه از بافت زیر پوست طوقه و یقه ی درختان بادام سبب قطع سیستم آوندی درختان می شوند به مرور و یا در برخی موارد مرگ درختان را رقم می زنند، اما اولین علائم آنها به صورت زردی و خشکی قسمتهای پراکنده در تاج درخت بادام خود را نشان خواهد داد.

از آنجایی که با توجه به مدیریت ناصحیح باغات بادام در ایران آفات پوستخوار که روزی به عنوان آفات درجه دو باغات به شمار می رفتند امروزه تبدیل به یک آفت درجه یک و خسارتزا شده اند بنابراین در این مقاله قصد داریم شما را با این آفات خسارتزا در باغات بادام بیشتر آشنا کرده و راه های پیشگیری و کنترل این آفات را به شما بیاموزیم.

آفات پوستخوار بادام شامل انواع سوسکها و پروانه هایی هستند که در مراحل لاروی خود از بافت پوست درختان بادام تغذیه می کنند، در ادمه به بررسی برخی از مهمترین انواع آفات پوستخوار بادام خواهیم پرداخت.

سوسک پوستخوار مدیترانه ای:

این آفت که تحت عنوان سوسک پوستخوار مدیترانه ای کاج با نامعلمی Orthotomicus erosus شناخته می شود در سراسر دنیا روی درختان کاج فعالیت کرده و از پوست درختان کاج تغذیه می کند، این آفت همچنین از پوست سایر درختان مثمر و غیر مثمر نظیر بادام نیز تغذیه می کند اما نکته ای که در مورد این آفت اهمیت دارد این است که این آفت از زمانی که وارد ایران شد یک آفت درجه دو در نهال بادام بود اما در سالهای اخیر به دلیل خشکسالی های پی در پی به ویژه در مناطق گرم و خشک ایران و مدیریت ناصحیح آبیاری در این مناطق تبدیل به آفت درجه یک بادام شده است.

ریخت شناسی سوسک پوستخوار مدیترانه ای:

سوسکهایی با بدن بیضی شکل و طول بدن کمتر از چهار میلیمتر هستند، رنگ بالپوشها و قفسه ی سینه قهوه ای رنگ و دارای کرکهای خاکستری رنگ روی قفسه ی سینه و اطراف بالپوشها است.

چرخه زندگی سوسک پوست خوار مدیترانه ای:

این آفت اغلی زندگی و مراحل زیستی خود را زیر پوست درخت به سر می برد، در درختان ضعیف و تحت تنش به راحتی وارد زیر پوست شده و در آنجا تخم ریزی می کند، این آفت به عنوان یک آفت پلی گام شناخته می شود به این معنا که یک حشره ی نر با چند حشره ماده جفت گیری کرده و بنابراین آمار تلقیح حشره بالا است.

حشرات ماده وارد زیر پوست درختان صدمه دیده و تحت استرس شده و بین 20 تا 150 عدد تخم می گذارند، تعداد تخم گذاشته شده در هر مرتبه تخم گذاری بستگی به درجه دمای هوا دارد، پس از تفریخ تخمها لارو خارج می شود و لاروها پس از طی سه سن لاروی به حشرات بالغ تبدیل می شوند.

این آفت با توجه به شرایط آب و هوایی و میزان ضعف درخت می تواند بین دو تا 7 نسل در سال تولید کند، اما بیشترین میزان خسارت را سن آخر لاروی و حشرات کامل این آفت به درختان وارد می کنند، در شرایط آب و هوایی اصفهان تا 5 نسل از این آفت روی درختان بادام ضعیف گزارش شده است، زمانی که میانگین دمای شبانه به زیر 14 درجه سانتی گراد برسد این آفت به حالت زمستان گذران می رود و تا زمانی که میانگین دمای شبانه از 14 درجه تجاوز نکند بدون فعالیت و در حالت زمستان گذران باقی می ماند.

پس از گذراندن شرایط سرد زمستان اولین حشرات بسته به شرایط آب و هوایی هر منطقه تقریبا اواسط بهمن تا اواسط اسفند ماه فعالیت خود را آغاز کرده و از اواخر اسفند تا اوایل فروریدن ماه شروع به حمله به درختان ضعیف می کنند، ماده های جفت گیری کرده شروع به حفر دالان مادری کرده و در طی این پروسه خرده چوب خارج می شود، در خارج کردن خرده چوبها و سهولت امر تخم ریزی حشرات نر به ماده ها کمک می کنند و ماده ها تخم خود را در دو طرف دالان مادری قرار می دهند.

در فصل گرما حدود دو تا سه روز طول می کشد تا تخمها تفریخ شد اما با خنک شدن هوا و در فصل پاییز این زمان به 6 روز افزایش پیدا می کند، لاروهای خارج شده دودو طرف دالان مادری شروع به حفر دالان عمود بر دالان مادری کرده و شکل خاص و منحصر به فردی را به این دالان می دهند، زمستان گذرانی این آفت به صورت حشره کامل است اما در برخی موارد که به دلیل سرد شدن هوا دوره ی تکامل زیستی آفت کامل نمی شود آفت ممکن است به صورت شفیره و یا تخم نیز زمستانگذرانی کند.

نحوه ی ایجاد خسارت و علائم خسارت آفت سوسک پوستخوار مدیترانه ای روی درختان بادام:

این آفت با تغذیه از قسمت پوست و کامبیوم درختان سبب قطع ارتباط آوندی ریشه با اندام هوایی درخت شده و به همین دلیل در درختان آلوده در ابتدای فصل علائم زردی و خشک شدن برگ و شاخه ها و ریزش شکوفه و یا میوه ها را خواهید دید، در درختان مختلف بسته به میزان ضعف درختان و همینطور شدت خسارت آفت ممکن است شاهد خشک شدن درختان به صورت دصدی و یا کل درخت باشید.

زمانی که پوست درخت را با دست فشار دهید می بینید که به راحتی بلند شده و زیر پوست علائم حفر دالان مادری و لاروی عمود بر دالان مادری را خواهید دید، این نوع حفر دالان منحصر به فرد و مختص این آفت است و با مشاهده ی این علائم جای شکی برای خسارت افت سوسک پوستخوار مدیترانه ای باقی نمی گذارد.

کنترل آفت سوسک پوستخوار مدیترانه ای:

این آفت یک آفت درجه دو بوده به این معنی که تنها به درختان تحت تنش تغذیه ای و آبی حمله می کند بنابراین کنترل این آفت تنها با تقویت درختان و رعایت نظم در برنامه ی آبیاری امکان پذیر است، در واقع با رعایت اصول تغذیه و آبیاری این آفت قادر به حمله به درخت نخواهد بود که شما بخواهید به فکر درمان آن باشید.

در صورت حمله به درختان نیز باید بدانید که قطعا درختان شما ضعیف شده اند که این آفت توانسته به آنها حمله کند، بنابراین اولین راهکار تقویت درختان با کودهای مناسب و مورد نیاز است، برای اینکار می توانید از درختان نمونه برگ گرفته و به آزمایشگاه ارسال کنید و با انجام آزمایش تجزیه عناصر به طور دقیق بدانید که نیاز به چه کودی و با چه درصدی دارید.

علاوه بر نیاز تغذیه ای نیاز آبی نیز باید با یک برنامه دقیق و منظم تامین شود، علاوه بر مدیریت آب و تغذیه درختان بادام بهتر است بسته به شدت خسارت مدیریت شیمیایی با کائولین ده درصد به همراه سموم شیمیایی مجاز توصیه می شود، راه دیگر کنترل این آفت استفاده از تله فرمونی است، با این تله حشرات نر شکار شده و ماده ها قادر به تخمریزی نخواهند بود.

این آفت به یخ آب مستانه حساس است، در برخی موارد شفیره و یا حشره ی کامل در خاک زمستان گذرانی می کند و با انجام یخ آب زمستانه درصد زیادی از آفت برای سال بعد از بین خواهد رفت.

سوسک پوستخوار کپنودیس:

این آفت نیز مانند سوسک پوستخوار مدیترانه ای به قسمت پوست درختان بادام حمله می کند، این آفت دامنه ی میزبانی وسیع داشته و در شرایط باغات تحت تنش به ویژه در باغات پسته که در شرایط تنش قرار دارند خسارت زیادی وارد می کند.

ریخت شناسی سوسک کاپنودیس:

حشره ی کامل این آفت سوسک نسبتا درشتی با قفسه ی سینه ی پهن است، این سوسک دارای بالپوش مشکی با لکه های سفید رنگ و قفسه ی سینه ی سفید با لکه های مشکی است، لارو این آفت نیز زرد رنگ و دارای سینه ی پهن درست مانند حشره ی کامل است، قسمت سینه در لارو به حدی پهن است که سر لارو زیر آن پوشیده شده و دیده نمی شود و با دیدن لارو برخی ممکن است سینه و سر را اشتباه کنند.

نحوه ی خسارت و علائم خسارت سوسک کاپنودیس روی درختان بادام:

به طور کلی هر آفتی که در ناحیه ی تنه و طوقه به سیستم آوندی خسارت وارد کند سبب ایجاد ضعف، زردی و ریزش برگ و شکوفه ها می شود و بسته به شدت ضعف درختان میزبان و شدت حمله ی آفت ممکن است سبب خشک شدن درخت نیز شود، در مورد سوسک کپنودیس نیز این قضیه صدق می کند، علائم در اندام هوایی بسته به شدت حمله ی آفت متفاوت است.

اما علائم تیپیک خسارت این آفت به سست شدن پوست تنه ی درختان به ویژه در قسمت طوقه مربوط است، زمانی که به پوسط اطراف طوقه و یقه ی درختان خسارت دیده ضربه بزنید پوست به راحتی بلند شده و زیر پوست درخت تجمعی از مراحل مختلف لاروی آفت را خواهید دید، لاروها نیز با ظاهر کاملا تیپیک خود قابل تشخیص هستند.

کنترل آفت سوسک پوستخوار کپنودیس:

این آفت نیز تنها درختان ضعیف و تحت تنش آبی را مورد حمله قرار می دهد و در صورت مدیریت تغذیه و آب در باغ بادام از خسارت این آفت در امان خواهید بود، زمستانگذرانی این آفت به صورت لارو سن آخر زیر پوست درختان است، بنابراین چنانچه تعداد درختان آفت زده محدود باشد می توانید با بلند کردن پوست آسیب دیده لاروها را به صورت مکانیکی و یا با استفاده از سموم ایمن از بین ببرید، اما بهتر است بدانید که تنها راه کنترل قطعی این آفت مدیریت زراعی باغ است.

پروانه پوست خوار درختان میوه:

این آفت که در منابع علمی از آن با با نام علمی Enarnaonia formosana یاد می شود یکی دیگر از آفاتی است که در مراحل لاروی به پوست درختان بادام حمله کرده و مانند دیگر پوست خواران با قطع سیستم آوندی درخت در ناحیهی طوقه و تنه ی درختان بادام سبب خشکشدن و از دست دادن محصول می شود.

مشخصات ظاهری آفت:

این آفت حشره ای متعلق به راسته ی بالپولکداران بوده و در واقع در مرحله ی حشره ی کامل یک پروانه است، این پروانه دارای بدنی کشیده و نقوشی موج دار روی بالهای خود است، طول بدن حدود 6 میلیمتر و عرض بدن با بالهای باز حدود 15 میلیمتر است، بنابراین حشره ی کامل را می توان به راحتی و بدون استفاده از لوب تشخیص داد، بالهای زیرین در این پروانه خاکستری رنگ بوده و دارای ریشکهای کوتاه به رنگ روشن است، در کل این پروانه دارای ظاهری زیبا است.

پراکنش جغرافیایی و دامنه ی میزبانی پروانه پوست خوار:

این پروانه تنها به درختان بادام حمله نمی کند بلکه خسارت آن روی درختان میوه ی دیگری نظیر اعضای خانواده ی گلسرخیان مانند سیب، گیلاس، گلابی و غیره نیز مشاهده شده است، این آفت در بسیاری از مناطق ایران با آب و هوای معتدل وگرمسیری نظیر استان اصفهان، خراسان وبرخی استانهای سردسیر مانند آذربایجان شرقی و غربی مشاهده شده است و روی درختان میوه و خرید نهال بادام که به ویژه تحت تنش قرار داشته باشند خسارت وارد می کند.

کنترل آفت پروانه پوستخوار:

برای کنترل این آفت پوستخوار نیز مانند دیگر پوستخواران مدیریت زراعی و باغی اهمیت بسیار زیادی دارد، این آفت نیز به درختان تحت تنش تغذیه ای و آبی حمله می کند و بنابراین با مدیریت تغذیه و آب در این درختان می توانید آفت پروانه پوستخوار را کنترل کنید، زمانی که درختان به اندازه ای قوی شده باشند که آفت میزبانی برای حمله نداشته باشد خود به خود ریشه کن خواهد شد اما تا زمانیکه درختان بادام ضعیف و تحت تنش باشند این آفت حتی با کنترل شیمیایی پا برجا خواهد ماند.

کلام آخر:

در رابطه با آفات پوست خوار با توجه به این مقاله در یافتید که این آفات به عنوان آفت درجه یک به شمار نمی آیند و تنها در باغات تحت تنش به ویژه تنش آبی به دلیل پایین بودن فشار آوندی و ضعیف بودن پوست این درختان این آفات می توانند خسارتزا شوند بنابراین تنها مدیریت صحیح باغبانی است که می تواند باغ شما را از مهلکه این آفات نجات دهد، در نظر داشته باشید که مدیریت تغذیه و آبی به معنای کود دهی زیاد و یا آبیاری زیاد نیست بلکه منظور آبیاری و کود دهی به میزان نیاز درختان است. که در قیمت نهال بادام تاثیر زیادی دارد.

سعی کنید از خسارت آفتاب سوختگی در درختان نیز جلوگیری کنید چرا که خسارت آفتاب سوختگی راه را برای نفوذ آفت به زیر پوست و تخم گذاشتن در ترک آفتاب سوختگی فراهم می کند.