بیماری موزاییک انجیر: عوامل ایجاد این بیماری چیست؟

از بین رفتن سبزینه ی برگ و میوه، بد شکل شدن میوه و کاهش کلی در تولید محصول درختان انجیر عارضه ای است که در بسیاری از مناطق انجیر کاری کشور به وجود آمده و در حال گسترش است، چنانچه در باغ انجیر خود با این مشکل رو به رو شده اید و یا قصد احداث باغ انجیر داشته و نگران به وجود آمدن این مشکل جدی هستید به شما توصیه می شود تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا علت این عارضه، راه درمان و یا پیشگیری از ابتلای درختان انجیر به این بیماری را به شما بیاموزیم.

عامل بیماری موزائیک انجیر

ویروسهای بیمارگر تنها در جانوران و انسانها ایجاد بیماری نکرده و گروه بزرگی از ویروسها وجود دارند که به انواع گیاهان و درختان حمله کرده و در آنها ایجاد بیماری می کنند، علت و یا عامل بیماری موزائیک انجیر نیز ویروسی به نام ویروس موزائیک انجیرFig mosaic virus(FMV) بوده که با تکثیر درون درختان میزبان خود باعث ایجاد اختلال در سنتز کلروفیل و همچنین از بین رفتن سلولهای بیمار و از بین رفتن سبزینه در آنها می شود و به همین دلیل کاهش رنگ برگ به صورت سلول به سلول و به صورت موزائیکی ظاهر می شود.

ویروسهای بیمارگر گیاهی در بیشتر مواقع برای انتقال خود به کمک ناقل حشره ای و یا آفت نیاز دارند تا با تغذیه از برگ درخت آلوده ویروس را وارد بدن خود کرده و با تغذیه از درخت سالم آن را به بافت سالم انتقال دهند، برخی از ویروسها به کمک پیوند قابل انتقال بوده و برخی دیگر نیز با تماس دست و ابزار به راحتی منتقل می شوند.

در مورد ویروس موزائیک انجیر باید بدانید که این ویروس برای انتقال از درخت آلوده به سالم نیاز به آفت کنه از خانواده ی اریوفیده داشته و با انتقال کنه های روی درخت آلوده به درختان سالم بیماری نیز به راحتی به درختان سالم منتقل خواهد شد.

جالب است بدانید که این ویروس پس از دریافت از طرق آفت کنه حتی با جلد اندازی نیمفها و در تبدیل به کنه ی بالغ شدن از دست نرفته و نیمفهای سن اولی که ویروس را دریافت کرده اند می توانند بیماری را نگه داشته و به درختان سالم در دوران بلوغ انتقال دهند.

این موضوع از دست نرفتن ویروس حتی با جلد اندازی باعث می شود ویروس روی درختان میزبان خطرناک تر عمل کرده و برای مدت زمان بیشتری قدرت انتقال باقی بماند و همین موضوع باعث می شود انتشار بیماری قدرت بالاتری داشته باشد.

علائم بیماری موزائیک انجیر

بارزترین علائم بیماری موزائیک انجیر دقیقا همان چیزی است که در نام بیماری به آن اشاره شده است و جالب است بدانید اشاره به علائم تیپیک ویروسی در نام ویروس یکی از اصول نامگذاری ویروسهای بیمارگر گیاهی است.

بنابراین در باغی که درخت آلوده به ویروس وجود داشته باشد این علائم مشاهده خواهد شد:

از دست رفتن سبزینه ی برگ به صورت موزائیکی و خانه به خانه
از دست رفتن رنگ سبز در میوه های جوان به صورت موزائیکی
بدشکلی برگ و میوه در درختان آلوده
کاهش رشد درختان آلوده
کاهش فزاینده در میزان باردهی به صورت سال به سال
آلوده بودن درخت با علائم بالا به آفت کنه

در صورتی که در باغ خود درختی با این علائم را مشاهده کردید باید هر چه زودتر اقدامات کنترلی را در رابطه با این بیماری انجام دهید، در ادامه اقدامات مهم کنترل بیماری در باغات آلوده را ذکر خواهیم کرد.

درمان بیماری موزاییک انجیر

در این بخش برخی از مهمترین اقدامات برای درمان بیماری موزاییک انجیر را ذکر خواهیم کرد.

کنترل کنه ی ناقل ویروس:

در صورت وجود درخت آلوده به ویروس و کنه ی ناقل به صورت همزمان در باغ کنترل کنه ی ناقل از اقدامات بسیار مهم و ضروی در کنترل گسترش ویروس در باغ خواهد بود، توجه داشته باشید که وجود جمعیت کوچکی از کنه ناقل در باغ می تواند ویروس را به درختان دیگر سرایت دهد.

بنابراین در صورت وجود درخت آلوده به ویروس موزائیک انجیر در باغ هدف از کنترل کنه به صفر رساندن آن بوده و کنترل تلفیقی با سرعت پایین در کنترل کنه و یا به حداقل رساندن جمعیت کنه نمی تواند جلوی انتشار ویروس را بگیرد.

به منظور به صفر رساندن کنه در باغ می توانید از سموم زیر استفاده کنید:

مخلوط یکی از کنه کشهای آپولرو، اورتروس، براروک و یا نیسورون با روغن وولک به میزان توصیه شده در 100 لیتر آب در اواسط اسفند ماه
تکرار سم پاشی البته با نوعی دیگر از سم در صورت لزوم، به هیچ عنوان از یک سم در تکرار محلول پاشی استفاده نکنید چرا که سبب افزایش مقاومت در جمعیت کنه های ناقل خواهد شد.
در تکرار سم پاشی می توانید از سموم فنرازوکوئین، پروپارژیت، هگزی تیازوکس و یا اتوکسرازول در غلظت پایین تر استفاده نمایید.

آبشویی برگ درختان:

کنه های ناقل با شستشو به وسیله ی آب از برگ درختان جدا شده و می میرند، شستشو را می توانید در سه نوبت و به فواصل یک هفته تا ده روز یکبار انجام دهید اما در مورد شستشو باید دقت داشته باشید که تمام برگها به خوبی با آب شسته شوند.

حذف درخت آلوده:

ویروسهای گیاهی به ندرت سبب مرگ درخنتان میزبان می شوند چرا که برای بقای خود به درخت زنده نیاز دارند اما در نظر داشته باشید که تکثیر ویروس درون درخت آلوده می تواند به صورت سالیانه افزایش عملکرد ایجاد کرده و پس از چند سال درختانی دارید که باردهی نداشته، زنده هستند و علائم موزائیک روی برگ آنها نمایان است، بنابراین به محض مشاهده ی درخت آلوده و برای کنترل قطعی گسترش بیماری توصیه می شود درخت بیمار حذف شود چرا که راه درمانی برای درخت آلوده وجود ندارد.

هرس شاخه های آلوده به کنه:

هرس شاخه های آلوده به کنه می تواند در کنترل کنه های ناقل موثر بوده و به کاهش گسترش بیماری منجر شود.

کنترل علفهای هرز:

کنترل علفهای هرز در باغات آلوده به کنترل کنه های ناقل کمک می کند.

کنترل رفت و آمد کارگران بین باغات آلوده و سالم:

کنه ها می توانند به دست و لباس کارگران بچسبند و از باغ آلوده به باغ سالم منتقل شده و یا در یک باغ از درخت آلوده به سالم منتقل شوند.

استفاده از ابزار هرس استریل شده:

ابزار هرس را قبل از استفاده برای هرس درخت دیگر استریل کنید.

جلوگیری از آلوده شدن باغ سالم به ویروس:

در صورتی که قصد خرید نهال انجیر و احداث باغ انجیر داشته و در رابطه با آلوده شدن درختان خود به این بیماری نگران هستید توصیه های پیشگیرانه ی زیر را به خاطر داشته باشید:

انتخاب مرکز فروش نهال انجیر معتبر:

ویروس موزائیک انجیر به وسیله ی قلمه نیز به راحتی قابل انتقال بوده و ممکن است یک درخت انجیر آلوده علائم را نشان نداده و قلمه گیری از آن سبب انتقال بیماری شود، از طرفی آلوده بودن نهال قلمه ای به کنه ی ناقل نیز می تواند سبب گسترش بیماری در باغ تازه تاسیس شده شود.

با توجه به حساسیت این موضوع توصیه می شود از اهمیت خرید نهال از مراکز معتبر و دارای گواهی سلامت غافل نشوید، قیمت نهال انجیر که دارای گواهی سلامت باشد به دلیل گذراندن آزمایشات مربوط به سلامت نهال بالاتر خواهد بود اما باغداران باید ریسک وارد کردن یک نهال آلوده به باغ خود را در نظر گرفته و در این زمینه صرفه جویی نکنند.

ارقام تجاری انجیر:

به توصیه ی کارشناسان مرکز تحقیقات گیاهپزشکی کشور ارقام تجاری انجیر توانسته اند مقاومت خوبی در برابر آلودگی به ویروس نشان داده و در صورت آلوده شدن کاهش عملکرد کمتری داشته باشند، از طرفی این ارقام در برابر آلوده شدن به کنه نیز مقاومت داشته و بنابراین میزان آلوده شدن آنها کمتر خواهد بود.

کلام آخر:

با توجه به اینکه درمانی برای درختان بیمار و آلوده به ویروس وجود ندارد نگهداری و کاشت درخت آلوده به ویروس تنها ریسک ابتلای درختان سالم را افزایش داده و سبب می شود درختان بیشتری به این بیماری مبتلا شوند، کاشت ارقام مقاوم و البته گواهی دار می تواند ریسک آلودگی باغات تازه تاسیس به این بیماری را کاهش دهد.