بیماری گیاهی به آن دسته از خساراتی گفته می شود که ناشی از تکثیر موجودات میکروسکوپی نظیر قارچها، ویروسها، ویروئیدها، باکتریها، نماتدها و فیتوپلاسماها درون بافت گیاهی ایجاد می شود، این موجودات میکروسکوپی به شیوه های گوناگون از روشهای مکانیکی و زراعی گرفته تا کمک گرفتن از ناقلین حشره ای به میزبان خود وارد شده و برای تکثیر خود درون بافت گیاهی از امکانات درون سلولهای گیاه استفاده کرده و همین امر سبب ایجاد عوارضی نظیر بد شکلی بافت گیاهی، ضعف و کاهش رشد و همینطور کاهش باردهی در درختان میوه می شوند.
بیماری لب شتری هلو توسط قارچهای میکروسکوپی از راسته آسکومیستها ایجاد می شود، آسکومیستها راسته ی بزرگی از قارچها هستند که تعداد زیادی از آنها بیمارگر انواع مختلف گونه های گیاهی هستند، برخی اختصاصی و برخی دیگر غیر اختصاصی می باشند، آسکومایستی که بیماری لب شتری هلو را ایجاد می کند Taphrina deformans نام داشته و با ایجاد علائم بد شکلی شدید در برگهای هلو شناخته می شود.
داشتن علم و اطلاعات کافی در رابطه با سیکل زندگی بیماریهای قارچی در درجه اول به ما کمک می کند بفهمیم این بیماریها چگونه به درختان منتقل شده و با دانستن این موضوع جلوی انتقال آنها را تا جای ممکن بگیریم، در درجه دوم حساس ترین مرحله برای کنترل بیماری را دریافته و می توانیم زمان صحیح کنترل را پیدا کنیم و در نهایت با دانستن چرخه ی زندگی بیماری قارچی می توانیم شدت خسارت وارد شده در اثر بیماری را به خوبی پیش بینی کرده و با ایجاد نقص در این چرخه بتوانیم به خوبی بیماری را کنترل کنیم.
قارچ عامل بیماری دارای دو مرحله ی جنسی و غیر جنسی در چرخه ی زندگی خود می باشد، کنیدیهای قارچ در اوایل بهار و پیش از باز شدن جوانه ها بر روی سلولهای گیاه نشسته و بلافاصله پس از باز شدن برگها این کنیدیها با تولید هوستوریوم وارد بافت سلولی می شود، پس از ورود به بافت به صورت درون سلولی و بین سلولی رشد می کنند و از مواد غذایی داخل سلولهای گیاه تغذیه می کنند، تغذیه از مواد غذایی سلولهای گیاهی سبب ضعف کلی درخت و ریزش برگ و میوه های جوان شده و از طرفی رشد درون سلولی این بیماری سبب ایجاد هایپر تروفی و هایپر پلازی سلولهای بیمار شده و در نهایت ایجاد بد شکلی می کند، باغداران این مرحله از بیماری را به خوبی می شناسند اما باید گفت این مرحله قارچ از دسترس دور بوده و کنترل آن به سختی صورت می گیرد، پس از اینکه سلولهای گیاهی به طور کامل آلوده شدند قارچ به منظور حفظ بقای خود به خارج از سلول گیاهی و روی سطح برگ آمده و در آنجا تولید مثل جنسی خود را تکمیل می کند، پس از انجام تولید مثل جنسی آسکوسپورهایی را برای پراکنش در باغ تولید می کنند، این آسکوسپورها به راحتی منتقل شده و به درختان دیگر منتقل می شوند، علاوه بر این آسکوسپورها می توانند فاز زمستان گذران قارچ درون برگهای آلوده ریخته کف باغ باشند و به محض مساعد شدن شرایط دمایی این اسپورهای جنسی به روی برگهای جوان رفته و برگهای جوان را به سرعت آلوده می کنند.
بیماری لب شتری هلو بر خلاف نام آن که تنها به نهال هلو اشاره دارد و به اولین تشخیص این بیماری بر روی هلو در اروپا بر می گردد، بسیاری از درختان میوه هسته دار که دارای میوه شفت می باشند مانند آلو، هلو، زرد آلو و بادام را نیز آلوده می کنند، وسعت دامنه ی میزبانی نشان می دهد که این بیماری به راحتی می تواند در طبیعت دوام آورده و راه های مختلفی را برای آلوده سازی و زمستان گذرانی پیش رو خواهد داشت، زمستان گذرانی بیماری داخل برگهای ریخته کف باغ انجام می شود و این نشان دهنده ی قدرت بقای این بیماری خارج از سلولهای زنده بوده و همین امر می تواند سبب پراکنش و قدرت آلوده سازی بیشتر این بیماری باشد، در رابطه با پراکنش جغرافیایی این بیماری باید گفت این بیماری در تمام مناطق با آب و هوای معتدل که میزبان حساس آن وجود داشته باشد گسترش داشته و گسترش جهانی دارد، در مناطق گرم و خشک پراکنش و شدت خسارت این بیماری جدی نبوده و نگرانی زیادی از بابت این بیماری وجود نداردحتی اگر این بیماری به صورت پراکنده در باغ منتشر شود شانس همه گیر شدن به صورت جدی وجود نخواهد داشت، اما به هرحال چیزی که در مورد این بیماری اهمیت دارد این است که میزبانان این بیماری که انواع درختان هسته دار می باشد در ایران به طور هکتاری در مناطق معتدل و پر باران کاشته می شود و همین سبب جدی شدن خسارت بیماری لب شتری هلو می شود.
این بیماری به انواع بافتهای گیاهی اعم از برگ، جوانه و میوه حمله کرده و بر روی آنها ایجاد علائم می کند، به طور کلی علائم قابل مشاهده ی این بیماری به زمانی بر می گردد که قارچ بیمارگر بافت گیاه را درگیر کرده و با ایجاد بزرگ شدن سلولها(هیپر تروفی) و تکثیر سرطانی سلولها( هایپر پلازی) روی اندامهای آلوده شده ایجاد تورم، بد شکلی و پیچیدگی می کند.
اطلاق واژه ی لب شتری به دلیل قرمز رنگ بودن بافت برگ آلوده و همینطور درشت شدن برگها بوده و این علائم بر روی میوه ممکن است به صورت بد شکلی در میوه ظاهر شود.
علائم بر روی برگ هلو علاوه بر قرمز و درشت شدن برگ ممکن است به صورت پیچیده شدن برگها به سمت داخل نیز بروز کند اما در این مورد باید دقت داشت که علائم این بیماری با درگیر شدن بافت برگ به تغذیه ی آفات مکنده ای همچون شته ها وکنه ها در پشت برگ نباید اشتباه شود، آفات مکنده مانند شته ها و کنه ها برای ایجاد پناهگاه برای تغذیه ی خود برگ را وادار به پیچیده شدن می کنند تا از گزند شکارچیان و همینطور گرمای هوا در امان بمانند برای این که از این لحاظ اطمینان حاصل کنید بهتر است برگهای پیچ خورده را با دست باز کرده و پشت برگ را با لوپ گیاهپزشکی مشاهده نمایید، در صورتی که وجود آفت پشت برگ تایید شود می توان پیچیده شدن برگ را به خسارت آفت نسبت داد و باید آفت را کنترل کرد، البته احتمال درگیری همزمان هم به آفت و هم به قارچ بیمارگر وجود دارد که برای تشخیص دقیق این مشکل می توان نمونه برگ را به کلینیک گیاهپزشکی ارسال کرد تا از دلیل اصلی ایجاد علائم اطمینان حاصل کرد، در کلینیک گیاهپزشکی با گرفتن سطح مقطع از برگ و با استفاده از تجهیزات موجود می توانند حضور عامل بیماری را در برگ مشاهده نمایند.
از دیگر علائم این بیماری می توان به ریزش برگها و میوه ها اشاره کرد که در اثر ضعف کلی در درختان تحت تاثیر ابتلا به بیماری ایجاد می شود، در مراحل سیکل زندگی این بیماری به مرحله ای اشاره کردیم که قارچ بیمارگر از برگ خارج شده و روی سطح برگ آسکوسپورها را تولید می کند، در این مرحله آسکوسپورها به شکل یک لایه ی خاکستری بر روی برگ و با کمک یک لوپ ساده قابل مشاهده خواهد بود.
شیوه های انتقال این بیماری به شیوه ی زمستانگذرانی و تولید مثل جنسی قارچ بستگی دارد، این بیماری همان طور که پیش تر نیز بیان شد داخل برگهای آلوده ریخته کف باغ زمستان گذرانی کرده و در بهار با مساعد شدن شرایط اسپورهای آلوده کننده از روی برگهای کف باغ با کمک قطرات باران و پدیده ای به نان watersplash بر روی بافت برگ تازه جوانه زده قرار می گیرند و پس از قرار گرفتن بر روی محل مناسب به داخل بافت برگ نفوذ می کنند، بنابراین پدیده ی watersplash یا همان چکیده زدن قطرات باران پس از برخورد با زمین اولین و مهمترین راه پراکنش این بیماری در ابتدای فصل می باشد، راه دوم گسترش آلودگی با استفاده از لباس، دست و کفش کارگران در باغ صورت می گیرد و در نهایت خرید نهال آلوده نیز می تواند سبب ورود عامل بیماری به باغ شود، دانستن راه های انتقال می تواند به ما کمک کند که با جلوگیری از شیوه های انتقال سیکل زندگی قارچ را ناقص کرده و جلوی انتشار و تکمیل سیکل زندگی آنها گرفته شود.
قطعا در شرایط هر بیماری عواملی هستند که خسارت این بیماری را تشدید خواهند کرد در این مطلب به برسی عوامل تشدید کننده ی خسارت بیماری لب شتری هلو می پردازیم:
روشهای کنترل بیماری در دو دسته پیشگیرانه و درمانی دسته بندی می شوند.
روشهای پیشگیرانه:
بسیاری از روشهای درمانی مبتنی بر همان روشهای پیشگیرانه می باشد چرا که اصل درمان و پیشگیری بر مبنای قدرت درختان در دفاع از خود در برابر بیماری و همینطور کاهش اینوکولوم اولیه ی بیماری می باشد.
استفاده از واژه ی آفت به جای واژه ی بیماری در مورد بیماری پیچیدگی برگ هلو کاملا اشتباه بوده و ممکن است حتی شیوه های نادرست کنترل در این زمینه پیشنهاد شود، بیماری پیچیدگی برگ هلو و یا لب شتری برگ هلو در اثر ورود قارچ به بافت برگ صورت گرفته و تمام اقدامات کنترلی باید بر اساس سیکل بیماری در هر منطقه انجام شود، تعیین تاریخ دقیق سم پاشی ممکن است کار ساده ای نباشد و برای این کار بهتر است از کارشناسان ماهر در حوزه ی گیاهپزشکی کمک بگیرید، با استفاده از اقدامات پیشگیرانه از سم پاشی بی رویه جلوگیری کنید تا بتوانید سهمی در کاهش میزان سم مصرفی در سبد میوه ی مردم داشته باشید. لازم به ذکر است که باید از ابتدا نهال سالم و عاری از بیماری و آفات خریداری کرده و کاشت کنید، فروش نهال هلو در مراکز معتبر که زیر نظر جهاد کشاورزی می باشند را خریداری کنید، همینطور مراکزی که خود تولید کننده هستند قیمت نهال هلو را به صورت مناسب ارائه می کنند.
مقالات مرتبط
![نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]](https://bartarnahal.ir/wp-content/uploads/2023/05/logo-3-copy.webp "نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]"){kind=logo}
نظرات کاربران