اکثر درختان و بوته‌ها در طبیعت نیازمند هرس هستند و معمولا در طبیعت شاخه‌های اضافی گیاهان در اثر ریزش برف سنگین، وزش باد و یا عبور حیوانات شکسته و حذف می‌شوند اما این رویداد با هرس هوشمندانه توسط انسان متفاوت خواهد بود.در واقع هرس در علم باغبانی یک کار تخصصی و کاملا علمی است و بدون دلیل هیچ شاخه‌ای از روی گیاه حذف نمی‌شود حذف هر شاخه به درخت مجالی میدهد که انرژی بیشتری دریافت کند و رشد بهتری داشته باشد.
درخت پسته نیز در طی دوره رشدی خود به این هرس هوشمندانه نیاز دارد و در کشور ما هرس درخت پسته جهت باردهی بهتر محصول انجام می‌گیرد و با توجه به ارزش اقتصادی بالای درخت پسته، انجام صحیح هرس آن بسیار مهم است زیرا اگر به درستی عملیات هرس انجام نشود سبب افت این محصول اقتصادی می‌شود به همین منظور سعی کردیم تمام نکات لازم در مورد هرس پسته را در این مقاله بیان کنیم.
هرس یا تربیت درختان را می‌توان نوعی هنر در علم باغبانی دانست که به کمک هرس، شکل ظاهری درخت و جهت رویش آن را می‌توان بهبود بخشید، درخت پسته نیز در طی دوران حیات خود به هرس نیاز دارد زیرا یک ویژگی فیزیولوژیکی به نام چیرگی انتهایی در دوران رشد آن بروز می‌کند به این معنی که شاخه‌های جدید و قوی از قسمت انتهایی شاخه تولید می‌شوند که مانع تولید و رشد شاخه‌های جانبی می‌گردند.
از طرفی به دلیل اینکه جوانه‌های گل بر روی شاخه‌های یک ساله و به صورت جانبی تشکیل می‌شوند و این جوانه‌های گل در نهایت تشکیل خوشه و میوه می‌دهند بنابراین اگر هرس انجام نگیرد در سال بعد به جای این جوانه‌های گل، شاخه شلاقی و کوتاه تولید می‌شود که بر روی این شاخه‌ها جوانه گل تشکیل نمی‌شود و میزان باردهی کاهش می‌یابد.
درخت پسته در طی دوران حیات خود برای رشد و عملکرد مطلوب به هرس نیاز دارد و به طور کلی هرس آن به دو صورت هرس فرم و هرس باروری انجام می‌گیرد.
1.هرس فرم در درخت پسته
هدف از انجام این هرس تربیت و شکل دهی درختان جوان است تا ساختار اسکلتی قوی با ظاهری مناسب داشته باشند، درخت پسته رشد آرام و کندی دارد اما با انجام این هرس می‌توان رشد شاخه‌ها را تسریع بخشید.
هرس فرم برای درخت پسته زمانی اهمیت پیدا می‌کند که درخت به سن باردهی اقتصادی یا اوج باردهی خود رسیده باشد و اگر شاخه‌های درخت پسته هرس نشده باشند و زاویه نامناسبی با تنه درخت داشته باشند در اثر سنگینی بار محصول به سمت پایین خم می‌شوند و شکسته خواهند شد این امر در زمان بارش سنگین برف و وزش بادهای شدید نیز صادق است.
رقم پسته (UBC1) که در ایالت کالیفرنیا آمریکا کاشت می‌شود و ارتفاع آن 3 برابر ارقام پسته بومی در ایران است بنابراین مناسب‌ترین هرس فرمی که بر روی آن انجام می‌شود به شکل جامی مرکز باز است و به نحوی این هرس انجام می‌شود که بتوان به صورت مکانیزه از درخت پسته برداشت کرد اما این نوع هرس برای درختان پسته در ایران توصیه نمی‌شود.
هرس فرم در طی 5 سال بر روی درخت پسته انجام می‌گیرد که به ترتیب مراحل هرس آن را بیان می‌کنیم.
در سال اول باید هرس زمستانه به منظور حذف پاجوش‌ها انجام گیرد و شاخه‌هایی که رشد نکرده‌اند را باید قطع کرد همچنین برای فرم دهی، باید اسکلت درخت را از فاصله 90 تا 100 سانتی متری سربرداری کرد تا شاخه‌های جانبی پسته افزایش یابد.
درختانی که پیوند نخورده‌اند اما رشد کمی دارند نباید کامل قطع شوند و یک دوم یا یک سوم شاخه را باید قطع کرد و اگر ساختار درخت اصلاح نشد یا باید نهال را کلا حذف کرد یا سایر عوامل دیگر مانند شرایط خاک را بررسی کرد.
در درختانی که پیوند خورده‌اند تمام پاجوش‌ها و تنه جوش‌های بالا و پایین پیوندک باید حذف شوند و اگر رشد پیوندک کم است درخت را از فاصله 10 سانتی متری بالای پیوندک باید سربرداری کرد.
بعد از اینکه در زمستان درخت را سربرداری کردیم در سال بعد و درفصل رشد از محل هرس شاخه‌های جانبی جدیدی تشکیل می‌شود که این شاخه اگر به درستی هرس نشوند ساختار اسکلتی درخت را خراب می‌کنند و در خرداد ماه این شاخه‌ها به صورت جامی باید هرس کرد.
برای هرس جامی 3 تا 5 شاخه جانبی که قوی‌تر هستند و پراکندگی خوبی دارند را باید نگه داشت زیرا اسکلت اصلی درخت را تشکیل می‌دهند و بقیه شاخه‌ها را باید حذف کرد
شاخه‌هایی که در فصل قبل هرس شده‌اند نیز از فاصله 25-35 سانتی متری باید هرس کرد.
برای اینکه ساختار درخت به شکل جامی باز تبدیل شود باید در اواخر زمستان زمانی که درخت هنوز درحالت خواب است شاخه‌های جانبی که اسکلت اصلی درخت را ایجاد کرده‌اند را از فاصله 25 سانتی متری سربرداری کرد سپس به وسیله یک طناب آن‌ها را به هم بست تا درخت به شکل جامی باز نزدیک تر شود
در طی فصل رشد سال سوم تا پنجم، هرس همانند سال قبل در تابستان تکرار می‌شود و شاخه‌های که اسکلت جامی درخت را تشکیل می‌دهند سربرداری می‌شوند و این هرس با هدف افزایش اندازه تاج درخت و قطر شاخه‌ها انجام می‌شود.
روی شاخه‌های ثانویه، شاخه‌های جدیدی تشکیل می‌شود که 2 تا 3 عدد از این شاخه‌ها را انتخاب می‌کنند و از فاصله 60 سانتی متری سربرداری می‌کنند و بقیه شاخه‌ها را حذف کرده و برای تربیت بهتر درخت به شکل جامی شاخه‌ها را بهم می‌بندند.
همچنین اگر یک شاخه رشد رویشی زیادی داشت می‌بایست از وسط قطع شود و شاخه‌های کوچک و جانبی نیز باید حذف شوند.
اگر هر ساله به طور منظم هرس فرم دهی پسته انجام گیرد در پایان سال پنجم شکل درخت به صورت جامی تربیت می‌شود چنان چه شاخه‌ای به درخت شکل نامناسب میدهد نیز باید حذف شود این نوع هرس معمولا در باغداری سنتی انجام نمی‌شود.
هرس باروری همانطور که از اسمش پیدا است با هدف تولید و حفظ شاخه‌های بارده، کمک به رشد گیاه و تشکیل میوه انجام می‌گیرد و اگر به درستی این هرس انجام شود باردهی درخت را تا چند برابر افزایش میدهد، دو فرآیند فیزیولوژیکی غالبیت انتهایی و سال آوری در درخت پسته بروز می‌کند.
در غالبیت انتهایی درخت تمایل به رشد صعودی دارد و هورمون اکسین سبب شده است که جوانه انتهای شاخه تمایل به ایجاد جوانه رویشی کند و در دراز مدت جوانه زایشی کمتر تشکیل شود.
در سال آوری نیز یک سال درخت پسته، میوه زیاد و با کیفیت تولید می‌کند و در سال بعد تولید میوه کاهش می‌یابد و این مشکل در درخت پسته سبب کاهش سود آوری محصول می‌شود.
برای این که دو مشکل سال آوری و غالبیت انتهایی در درخت پسته را رفع کرد باید سالانه هرس باروری را برای این درخت انجام داد.
به این نکته باید دقت کرد که در سال‌های ابتدایی که درخت پسته شروع به باردهی کرده است نباید هرس باردهی را انجام داد زیرا اگر هرس به شدت انجام شود سن باردهی درخت افزایش می‌یابد.
هرس باردهی درخت پسته به دو صورت انجام می‌شود:
در این هرس بخشی از سر یا انتهای فوقانی شاخه‌ها یا بازوها حذف می‌شوند که هرس شاخه‌های 3 تا 5 ساله سبب شده است که شروع به تولید جوانه‌های جانبی از محل بریدگی کنند و طول شاخه‌های یک ساله بلند کاهش یابد در نتیجه میزان باردهی افزایش و رشد رویشی کاهش می‌یابد.
در هنگام هرس باردهی در پسته باید به این نکته دقت کرد که دست کم یک جوانه رویشی را در بالای جوانه گل حفظ کرد و با توجه به این که هرس به صورتی دستی در ایران انجام می‌شود تشخیص جوانه رویشی و زایشی از یکدیگر بسیار مهم است.
هرس تنک به معنی قطع کامل شاخه است و یا شاخه‌ها از انتها بریده شوند و این هرس رشد عرضی درخت را در بین ردیف‌ها محدود می‌کند اما تاثیر روی رشد رویشی جانبی نخواهد داشت.
این هرس در سن باردهی درخت و به دلیل کاهش پدیده سال آوری آن انجام می‌شود به همین منظور قبل از سال پربار درخت، تعدادی از شاخه‌های میوه دهنده درخت را حذف می‌کنند به این ترتیب شاخه‌ها و جوانه‌های باقی مانده، آب و مواد غذایی بیشتری را جذب می‌کنند و بهتر تقویت می‌شوند و در سال بعد کمتر تحت تاثیر این پدیده قرار می‌گیرند.
این هرس همچنین سبب نفوذ بهتر نور خورشید در بین شاخه‌ها، کاهش تراکم تاج درخت و افزایش شاخه‌های مرکزی مثمر می‌شود.
بهتر است درخت پسته را در زمستان هرس کنیم زیرا درخت در خواب کامل قرار دارد و سبب ضعف کمتر درخت می‌شود وعملیات هرس باید بعد از ریزش برگ شروع و قبل از تورم جوانه‌ها به پایان برسد.
هرس تابستانه از طرفی ممکن است سبب ضعف جوانه‌های درخت پسته شوند و احتمال نفوذ عوامل بیماریزا از محل هرس افزایش یابد بنابراین پیشنهاد می‌شود هرس تابستانه در درخت پسته قبل از باردهی و با حذف شاخه‌های خشک و بیمار انجام گیرد.
سخن پایانی
هرس درخت پسته یک کار کاملا تخصصی است و یک باغدار پسته به درستی باید از نحوه انجام هرس پسته مطلع باشد در غیر این صورت این کار را به عهده متخصصان و کارشناسان مجرب کشاورزی واگذار کند به همین منظور می‌تواند به این متخصصان که در نهالستان‌های معتبر فعال هستند، مراجعه کند زیرا این کارشناسان سال‌ها در زمینه فروش نهال پسته فعالیت می‌کنند و اطلاعات کاملی در زمینه رشد و پرورش نهال پسته دارند.
هدف از انجام هرس رسیدن به شکل دلخواه در درخت پسته است که در این نهالستان‌ها به این موضوع کاملا دقت شده است و به باغدارانی که برای خرید نهال پسته مراجعه می‌کنند نهالی با شکل ظاهری مناسب را عرضه می‌کنند و همچنین قیمت نهال پسته کاملا مناسب و مشاوره در زمینه‌ی پرورش پسته رایگان است.
![نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]](https://bartarnahal.ir/wp-content/uploads/2023/05/logo-3-copy.webp "نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]"){kind=logo}
سلام ممنون از مطاب شما خیلی مفید بود
سلام
تشکر از شما که وقت گذاشتید و مطالعه کردید
با سلام و عرض تشکر از مطلب علمی شما.
لطفا نکات ریزتر هرس را نیز بگویید. من تعدادی اولویت و نکته را که خودم فهمیدم عرض میکنم.
۱ تعیین سال بار یا غیر بار هر درخت در زمستان حین شروع عملیات هرس.
۲ حذف رشد تیرماهی
۳ تعیین شاخه شلاقی
۴ تعیین محل قطع شلاقی ها و نرک ها
۵ شمارش جوانه های رویشی
حذف اکثر شاخه های رشد کرده در بدنه که فاقد جوانه زایشی هستند
حذف شاخه های خشک و مزاحم
سلام دوست عزیز بابت مطالبتون بسیار متشکریم
باسلام خدمت شما درجهان بطورکلی ازتلف کردن زوان جهت استفاده چه دانش چه سنتی دیگرکاربری ندارد، اصول هر شته بادید آهای کارشناسان ذبده متخصص بسیارکاررااسان کرده ومابایدقدردان این زحمات باشیم، وازانها بدرستی استفاده کنید، 1مقاله چندسطری شایدبتواندزندگی شماراازنظراقتصادی دگرگون کند پس نباید به دانش خود اکتفاکنیم،، ممنون ازتمام گروه،،،
سلام دوست گرامی
بابت حسن توجهتون بسیار ممنونیم
ما در شرکت پالیز نهال تمام تلاشمان این است که مطالب جامع و عملی را ارائه دهیم، حرفای شما بسیار ارزشمند بوه و باعث دلگرمی ما می‌شود.