روش‌های تکثیر نهال زیتون

احتمالا تا کنون این ایده به ذهنتان رسیده است که پس از خرید نهال زیتون از نهالستان‌های معتبر شهر خود، اقدام به کاشت آن در باغچه منازل یا گلدان‌ کنید و یک درختچه کوچک زیتون در منزل خود داشته باشید تا بتوانید از محصولات آن استفاده نمایید. همانگونه که می‌دانید نهال زیتون با روش های بسیار متفاوتی تکثیر و ازدیاد می‌شود که هر روش با توجه به متدی که در آن به کار گرفته شده است، نهال‌هایی با کیفیت‌های مختلف تولید خواهد کرد؛ به همین علت می‌توان گفت که شیوه تکثیر نهال در قیمت نهال زیتون نیز موثر خواهد بود‌‌، البته ناگفته نماند که انتخاب شیوه تکثیر نهال زیتون باید با توجه به

نژاد و گونه نهال
شرایط محیطی
امکانات و تجهیزات در دسترس

صورت گیرد که هر روش با توجه به میزان پیچیدگی یا سادگی می‌تواند توسط خود باغدار یا کارشناسان مجرب صورت گیرد.

تقریبا می‌توان گفت که تمامی روش‌های تکثیر و ازدیادی را که برای گونه‌های مختلف گیاهی به کار می‌گیرند، برای نهال زیتون نیز می‌توان مورد استفاده قرار داد به شرطی که در هر شیوه تمامی اصول و نکات مراقبتی توصیه شده به صورت قدم به قدم به اجرا در آید و شما تمامی شرایط و امکانات هر روشی را که برمی‌گزینید در اختیار داشته باشید. شیوه‌های رایج تکثیر نهال زیتون در نهالستان یا منازل عبارتند از:

بهره گیری از شیوه کشت بذری برای تکثیر نهال زیتون: در این شیوه پس از رسیدن میوه‌های یک درخت زیتون سالم و مرغوب، باید گوشت را کاملا از هسته جدا نمود و پس از تمیز کردن و ایجاد سوراخ در قسمت بالایی هسته زیتون آن را داخل ظرف آبی قرار داد تا به بذر تبدیل شود. در مرحله بعد بهتر است نیاز سرمایی بذرها را که حدود ۵۰ الی ۶۰ روز است برطرف نمود و بهترین شیوه رفع این نیاز، قرار دادن آنها داخل یخچال است‌ و در صورتی که امکانات لازم جهت رفع نیاز سرمایی بذرها را ندارید می‌توانید آنها را در فصول سرد سال داخل خاک قرار دهید تا به صورت طبیعی و به واسطه سرمای زمستان این نیاز برطرف شود؛

البته بذرها را به صورت آماده از مراکز فروش نهال زیتون نیز می‌توانید تهیه نمایید و سپس درون گلدانی با ابعاد متناسب که با خاک‌های ماسه‌ای با بافت نرم و غنی شده از کود پوسیده دامی، پر شده است، بکارید و دائما خاک را آبیاری نمایید به گونه‌ای که خاک مرطوب باقی بماند. با این شیوه پس از گذشت زمان اندکی شاهد جوانه‌های سبز و زیبای بذر کاشته شده خواهید بود که در صورت دریافت رسیدگی مستمر و اصولی، گیاه یک الی دو ساله تبدیل به نهالی خواهد شد که قابلیت انتقال به خاک باغ جهت پرورش و تبدیل به درخت را خواهد داشت.

بهره گیری از شیوه پاجوش برای تکثیر نهال زیتون: اگر از یک باغدار در رابطه با شایع‌ترین و متداول‌ترین شیوه‌های تکثیر نهال زیتون بپرسید، قطعا شیوه پاجوش را به شما معرفی خواهد کرد؛ چرا که این شیوه در مقایسه با شیوه‌های دیگر کم هزینه‌تر خواهد بود و البته که سبب افزایش عمر اقتصادی نهال‌های تولید شده خواهد شد.

همانگونه که تا کنون مشاهده کرده‌اید در اطراف درختان زیتون پاجوش‌های بسیاری رشد می‌کنند که شما باغدار عزیز می‌توانید از آنها برای تکثیر نهال زیتون استفاده نمایید. به شرطی که پاجوش‌ها دارای ریشه سالم باشند، می‌توان آنها را از اطراف درختان بیرون کشید و در نواحی دیگر باغ کاشت تا فضای باغ گسترش یابد. با استفاده از این شیوه قیمت نهال زیتون بسیار مقرون به صرفه خواهد بود.

بهره گیری از شیوه پیوند برای تکثیر نهال زیتون: امروزه مدرن‌ترین و پرهزینه ترین شیوه تکثیر و ازدیاد ارقام نهال زیتون را می‌توان به شیوه پیوند زدن لقب داد، شیوه‌ای که نهال حاصل از آن دارای ویژگی‌های مطلوب بسیاری است، ویژگی‌هایی اعم از: سازگاری و مقاومت بسیار بالا در برابر شرایط محیطی و آب وهوایی، خشکی زمین و کم آبی و … در بسیاری از موارد نیز عملکرد درخت به طور چشمگیری بهبود می‌یابد و محصولات مرغوب و بازار پسندی را در تناژ بالا به باغدار ارائه می‌کند. جالب است بدانید که طول عمر اقتصادی درختان زیتون پیوندی حدود دو برابر طول عمر ارقام نهال زیتون بذری است. حال بپردازیم به این که برای پیوند زدن به چه چیزهایی نیاز داریم و این فرآیند چگونه صورت خواهد گرفت؟ در شیوه تکثیر ارقام نهال زیتون با پیوند نیاز به یک نهال به عنوان نهال پایه و یک پیوندک داریم.

ممکن است این سوال برایتان ایجاد شود که نهال بذری را از کجا تهیه کنیم؟ برای تهیه نهال بذری بهتر است با مراجعه به مراکز فروش نهال زیتون، تقاضای این گونه را کنید و یا خودتان در ابتدا نوک هسته زیتون را شکسته و در فصل گرما داخل خاک غنی قرار دهید تا پس از گذشت دو الی سه سال شاهد رویش نهال بذری زبتون باشید؛ از این نهال می‌توان به عنوان پایه در عملیات پیوند شکمی یا لوله‌ای زیتون استفاده نمود به گونه‌ای که ابتدا یک برش اریب بر سطح نهال پایه ایجاد کنید و در مرحله بعد پیوندک را روی آن محکم ثابت نگاه دارید و به وسیله چسب دور تا دور آن را محکم کنید تا به خوبی جوش بخورد.

بهره گیری از شیوه قلمه زدن برای تکثیر نهال زیتون: جالب‌ترین و ساده‌ترین شیوه ازدیا و تکثیر ارقام نهال زیتون، شیوه قلمه زدن است زیرا در این شیوه فرقی نمی‌کند که درخت شما مثمر باشد یا غیر مثمر در هر دو صورت شما می‌توانید حدود ۳۰ سانتی متر از قسمت بارور شاخه درخت را به کمک یک عدد قیچی باغبانی ضدعفونی شده جدا سازی نمایید( بهتر است شاخه را به صورت اریب برش دهید نه صاف و مستقیم).

در مرحله‌ی بعدی شما باید قلمه در دست را ریشه دار نمایید؛ به همین منظور توصیه شده است که برای تسریع در فرآیند ریشه زایی قلمه از هورمون ریشه زایی مخصوص قلمه استفاده نمایید و پس از ریشه دار شدن قلمه آن را درون خاک مخصوص کاشته به گونه‌ای که تنها ۵ سانتی‌متر از قلمه در سطح خاک باقی بماند و ۲۵ سانتی متر دیگر زیر خاک باشد و دائما قلمه را آبیاری نمایید تا به رشد خود ادامه دهد و به نهالی بارور و قابل قبول تبدیل شود. شیوه‌ای که از آن یاد کردیم به شیوه قلمه نیمه خشبی شهرت یافته است و در ماه‌های اسفند و فروردین و یا شهریور تا آبان، به منظور تکثیر نهال در سطح گسترده و تجاری صورت می‌گیرد اما در شیوه قلمه زنی خشبیه در اواخر فصل زمستان قسمتی از یک شاخه درخت جوان را جداسازی و در خاک‌های نسبتا مرطوب همچون خاک ماسه‌ای کاشته تا در ابتدای فصل بهار شاهد جوانه زنی و ریشه دار شدن آن باشند.

بهره گیری از شیوه خوابانیدن برای تکثیر نهال زیتون:

همان گونه که از نام این روش مشخص است باید قسمتی از شاخه اصلی درخت زیتون را بدون آن که از درخت جدا کنیم و یا بشکنیم خم کرده و داخل خاک کنار درخت بکاریم و دائما آن را آبیاری کنیم تا پس از ریشه دار شدن به نهالی بالغ و بارور تبدیل شود. حال ممکن است این سول در ذهنتان ایجاد شود که چرا نباید شاخه بارور و مثمر را از تنه اصلی درخت جدا نمود؟ برای پاسخ به این سوال می‌توان گفت که شاخه تا زمان ریشه دار شدن به درخت متصل می‌ماند که تمامی نیازهای غذایی خود را از درخت تامین کند و ما تنها با آبیاری منظم به آن کمک می‌کنیم که زودتر ریشه دار شده و امکان انتقال آن به محل دیگری جهت کاشت و بهره برداری وجود داشته باشد.

بهره گیری از شیوه کشت بافت برای تکثیر نهال زیتون: به جرات می‌توان لقب مدرن‌ترین و مکانیزه‌ترین شیوه ازدیاد نهال زیتوت را به شیوه کشت بافت اختصاص داد؛ چرا که در این روش نیاز به نیروی متخصص و حرفه‌ای و تجهیزات بسیار مدرن گلخانه‌ای داریم تا با نهایت دقت و اطمینان عملیات تکثیر را به انجام رسانیم‌ جالب است بدانید که استفاده از این شیوه در کشورهای توسعه یافته همچون اسپانیا، ترکیه و آمریکای شمالی بسیار رایج است و در ایران نیز چندین آزمایشگاه مجهز و مدرن برای بهره گیری از این شیوه جهت ازدیاد ارقام نهال زیتون و نهال میوه‌های دیگر ساخته شده است.

بهره گیری از روش تقسیم برای تکثیر نهال زیتون: احتمالا تا کنون به قسمت‌های انتهایی درخت زیتون توجه کرده‌اید و متوجه وجود برآمدگی‌هایی شده‌اید که در اصطلاح باغداری بن نامیده می‌شوند. جالب است بدانید که این گره‌ها را در صورتی داشتن وزنی در حدود یک کیلوگرم می توان از درخت جدا نمود و و پس از ایجاد یک شکاف سطحی یا ترک در سطح آنها و قرار دادن در خاک می‌توان شاهد ریشه‌دار شدن آنها بود که پس از گذشت ۵ الی ۶ سال نیز نهال ریشه دار شده و جان گرفته از بن‌ها به گلدهی خواهند رسید. نکته حائز اهمیت در خصوص این روش آن است که فرآیند جداسازی بن‌ها از سطح درخت ممکن است فرآیندی آسیب زا برای تنه درخت باشد، پس بهتر است این کار توسط فردی متخصص و در سطح معمول و کم صورت گیرد نه سطح گسترده.

تمامی شیوه‌های گفته شده در بالا به منظور تکثیر نهال زیتون مورد استفاده قرار می‌گیرد و انتخاب هر شیوه بستگی به شرایط محیطی و امکانات در دسترس نهالستان یا باغدار خواهد داشت.