تلاش ما در این مقاله این است تا آفات نهال زرشک، امراض و بیماریهای رایج و همچنین طریقه‌ی سمپاشی این گیاه را قبل از خرید و فروش نهال زرشک توسط کشاورزان، جهت آشنایی با روند پرورش گیاه شرح بدهیم. آفات زرشک حشرات جونده و مکنده و همچینن قارچ‌ها هستند که به وسیله حشره کش‌ها و قارچ کش‌ها با آنها مبارزه می‌شود.
باتوجه به اينكه يكي از زنگهاي مهم غلات مرحله اسیدی خود را روي ارقام مختلف نهال زرشك تشكيل ميدهد و گاها تصور بر این است که اگر بوتههاي زرشک رو از بین ببرند، باعث نابودی اين زنگ مي‌شود. گیاه و میوه زرشک آفات مختلفی دارند که در زیر به بررسی آنها می‌پردازیم:
آفت زنگ زرشک یک بیماری گیاهی است که با عامل قارچی نمود پیدا می‌کند و از علائم آن می توان به تاول‌هايي كه پشت برگ درختان اين گياه نمايان مي شود اشاره كرد كه در طول چند سال درخت را به حالتی سوق ميدهد که به اصطلاح به آن جارویی می‌گویند.
عامل زنگ زرد غلات Puccinia striformis west قارچ‌هايي به نام ميكروسيكلك هستند و فرم اسيدي آن تا به حال در جهان روي برگ ارائه گزارش نشده است. اين قارچ مهمترين بيماري غلات در ايران به شمار ميرود، اين آفت در تمام‌ي نقاط كشور با آب و هوا‌هاي مختلف شيوع دارد و در بعضي از سال ها، تا 070/0 محصول رو غيرقابل مصرف مي‌كند و به طور متوسط خسارات ساليانه آن در كشور 10-15% مي‌باشد.
زنگ سياه كه عامل آن Puccinia grominis Erikss and Hen مي‌باشد، با وجودي كه فرم اسيدي خود را روي برگ‌هاي گونه‌هايي از زرشك به جا می‌گذارد، به وفور در نقاطي از كشور و دنيا وجود دارند، اين زنگ موجب خسارت هاي فراوان روي غلات مي‌شود. لازم به ذکر است زرشک میزبان حد واسطی برای زنگ سیاه که یکی از بیماریهای صعب العلاج گندم است می‌باشد این قارچ یک دوره زندگی خود را روی زرشک می‌گذراند. لذا همیشه باید سعی کرد که محل زرشک کاری از مزارع گندم دور باشد تا اسپورهای قارچ بر روی بوته‌های گندم انتقال نیابند. بعضی از شرایط جوی مثل رطوبت و گرما نیز می توانند به این بیماری شدت دهند.
براي اين پديده دلايل متعددي ارائه شده است:
حال با توجه به اينكه اصولاً ميزان خسارت به‌بار آمده در اثر زنگ سياه از زنگ زرد كمتر است و تا‌كنون هيچ روش موجه علمي و امكانات عملي براي منهدم كردن بوتههاي زرشك ارائه نشده است، پس براي مبارزه با زنگ‌ها ضروري است‌كه از روش‌هاي مناسب ديگر استفاده کرده و در حفظ و نگهداري بوته هاي زرشك كوشش لازم اعمال شود.
مهمترين آفت زرشك بي دانه در مناطق جنوبي خراسان، زنبور سرشاخه‌خوار زرشك ياهمان (syrista prreyssi) است. این آفت بیشتر توسط پاجوش‌های آلوده گسترش می‌یابد. حشره ماده روی شاخه‌های سبز و نرم و پاجوش‌های جوان تخم‌ریزی می‌کند. لاروها پس از خروج از تخم از شاخه‌ها تغذیه می‌کنند، كه در نتيجه‌ي آن شاخه‌ها ضعيف شده و محصول آنها، در سال‌هاي بعدي بار‌دهي از رنگ و كيفيت پايين تري برخوردار مي‌شوند.
یکی دیگر از مهم‌ترین آفات، شته‌ی زرشک هست که خسارات زیادی به نهال وارد می‌کند و باعث جلوگیری از رشد گیاه و گاها در بعضی موارد باعث خشک شدن نهال های جوان می‌شوند. تخم‌های شته در فصل زمستان بر روی شاخه‌های زرشک به‌صورت نقاط ریز سیاه رنگ که غالباً به صورت کلونی هستن، قابل مشاهده است.
ميزبان‌هاي اين آفت برخي از درختان ميوه و گياهان شامل: افرا، توسكا، زرشك، غان، ممرز، گيلاس وحشي، زالزالک، راش، سيب جنگلي، صنوبر، گوجه جنگلي، گلابي جنگلي، بلوط، بيد و پستانک هستند. اين آفت در استانهاي شمالي، تهران، مركزي، كردستان و خراسان یافت می‌شوند. لازم به ذكر است كه لارو اين پروانه، برگ‌خوار بوده و حتي رگبرگها را هم ازبین می‌برند. هنگامي كه به شكل پروانه بالغ دربیایند، تخم‌هاي خود را به صورت دسته‌اي و كنار هم دور شاخه ميگذارند. در اين زمان اگر شاخه‌ها هرس شوند در انهدام آفت موثر واقع می‌شوند، (مبارزه مكانيكي) در زمان دگرديسي و لاروي از سموم فسفره نيز مي‌توان استفاده کرد.
این پروانه آفتي است بسيار پلي‌فاژ كه دشمن درجه يك میان گياهان جنگلي است.
گياهان ميزبان اين آفت عبارتند از:
افرا، توسكا، غان، ممرز، راش، صنوبر، سيب جنگلي، بلوط، نسترن، بيد زالزالك و زرشك. اين آفت روي درختان ميوه مانند گلابي، گوجه و مو هم ديده مي‌شوند.لارو اين پروانه در طول شب به سرعت از برگ گیاهان تغذيه مي‌کند و روزها در پناهگاه به سر مي‌برد، شدت برگخواري آنها به نحوي است كه در مدت كوتاهي موجب عريان شدن گياه مي‌شود. البته بيشتر در استانهاي شمالي كشور مشاهده مي‌شوند. در مبارزه مكانيكي در سطح كم بستن نوارهاي پارچه اي، مقوايي يا كنفي به دور درختان براي گردآوري و نابودسازي لاروها سفارش شده كه البته از مبارزه شيميايي هم مي توان بهره برد.
حشره کامل این آفت به صورت شبپره‌ای است که لارو آن در اوایل فصل بهار از برگ‌های زرشک تغذیه می‌کنند، این کرم‌ها علاوه بر برگ‌ها از قسمت‌های دیگر میوه هم تغذيه مي‌کنند. در فصل زمستان به صورت لارو در زیر پوست درخت باقی مانده و در سال دو بار تخم ریزی دارند. میزبان‌های دیگر این آفت شامل درختان سیب، گلابی، به و گیلاس هستند.
*سفیدک سطحی زرشک، مگس گیلاس، کنه دو نقطه‌ای، کنه قرمز زرشک، گوشخیزک و شپشک بنفش زیتون از زمره آفت‌های دیگر زرشک بی‌دانه اند.
می‌توان با استفاده از صابون پالیزین و یا محلول مخلوط آب و تنباکو، آب صابون و فلفل، جوانه‌هایی که مورد حمله شته قرارگرفته‌اند، گیاه را سمپاشی کرد، بهتر است برای این‌کار از سمپاش استفاده شود. تله نوری هم یکی دیگر از روش‌های مکانیکی مبارزه با شته محسوب می‌شود.
کفشدوزک دشمن اصلی شته می‌باشد، بنابراین در باغاتی که کفشدوزک وجود دارد، خود به خود مبارزه با شته صورت می‌گیرد، پس حتی الامکان از سموم شته کش استفاده نکنید.
در این روش می‌توان با استفاده از سمپاشی با سم گیاهی تند اکسیر، شته زرشک را ازبین برد.
* به هیچوجه از سموم شیمیایی کلرپیریفوس و درورسبان استفاده نکنید.
نکات قابل توجه:
*با توجه به قیمت نهال زرشک، هرس و سمپاشی درست و به موقع درختان آلوده، دو روش مهم در جلوگیری از خسارت و همچنین حفظ گیاه ذکر شده است که می‌تواند برای کشاورزان بسیار پرسود و مقرون به صرفه باشد.
*افزایش بارندگی‌ها و بالارفتن رطوبت هوا، باعث شیوع زیاد و طغیانی شدن این بیماری‌ها در گیاهان می‌شوند.
*مبارزه همگانی راهکار مناسبی برای از بین بردن آفت زنگ زرشک است، چرا که در برخی روستاها همه کشاورزان برای مبارزه اقدام نمی‌کنند و از طرفی صاحبان برخی باغ‌ها در شهرها زندگی می‌کنند و نسبت به هرس و رعایت بهداشت باغ خود اقدام نمی‌کنند.
*کشاورزان باید تهویه مناسب را در زیر درختان ایجاد کنند و درختان را به گونه‌ای اصلاح کنند که از حالت چتری خارج و به صورت چند پایه‌ای درآید تا تهویه مناسب برای درختان ایجاد شود.
*عدم تغییر رنگ میوه، چروکیده و خشک‌شدن میوه، جارویی شدن، کتابی شدن شاخه‌ها، لکه‌لکه‌شدن پشت برگ‌ها و خشکی و زوال درختچه از زمره بیماریهای شایع در زرشک بی‌دانه است.
سموم رایج برای درمان این بیماری ها و آفات، سمومی مثل فسفره، استامی پراید، روغن ولک و سم اتیون، دیازنون از جمله سموم مورد نیاز برای درختان زرشک است.
مقالات مرتبط
![نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]](https://bartarnahal.ir/wp-content/uploads/2023/05/logo-3-copy.webp "نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]"){kind=logo}
نظرات کاربران