زنبور مغز خوار بادام، { خطرناک ولی قابل کنترل }

زنبور مغز خوار بادام، { خطرناک ولی قابل کنترل }

وحشت مواجهه با درصد بالای بادامهای پوک و بی مغز در باغ بادام یک فکر آزار دهنده برای همه باغداران می باشد، پوک شدن میوه های بادام دلایل متنوعی دارد، از تلقیح نشدن در زمان گلدهی گرفته، تا خسارت گرمای بیش از اندازه در زمان تلقیح و تغذیه ی برخی آفات از مغز بادام که همگی می توانند منجر به از بین رفتن مغز بادام شود، در این مقاله به بررسی دلیل پوک شدن میوه بادام در اثر تغذیه ی لارو زنبور مغز خوار بادام، روشهای پیشگیری و کنترل ابتلای درختان به این زنبور صحبت خواهیم کرد پس با ما همراه باشید.

زنبور مغز خوار بادام، { خطرناک ولی قابل کنترل }

معرفی آفت زنبور مغز خوار بادام، مورفولوژی مراحل مختلف زندگی حشره:

همانطور که از نام این حشره برمی آید این آفت یک زنبور با نام علمی Eurytoma amygdali است یعنی حشره ای با دو بال و مورفولوژی شبیه به دیگر زنبورهای شناخته شده، حشره ی کامل نمی تواند تغذیه ای از گیاه داشته باشد اما لارو آن از مغز بادام تغذیه کرده و عمده خسارت این آفت مربوط به این مرحله از زندگی آفت می باشد، این آفت در تمام مناطق بادام کاری کشور شیوع داشته و در صورت طغیان بیشتر از 90 درصد میوه های بادام پوک می شوند، بنابراین زنبور مغز خوار بادام یکی از مهم ترین آفات بادام در ایران به شمار می رود، در ادامه ویژگیهای ریخت شناسی مراحل مختلف زندگی این آفت را بیان کرده تا بتوانید به خوبی وجود این آفت در باغ خود را تشخیص دهید.

ریخت شناسی زنبور مغز خوار بادام:

حشره کامل:

رنگ بدن این زنبور سیاه براق است و شکم این زنبور مانند بسیاری انواع دیگر زنبور دوکی شکل و دارای حلقه های پشت سر هم است، این حلقه ها همگی سیاه رنگ هستند به جز حلقه ی آخر شکمی که قهوه ای رنگ می باشد، طول بدن این زنبور کمتر از یک سانتی متر بوده و از نظر طول بدن حشرات ماده و نر از هم متمایز می شوند به این شکل که طول بدن حشرات ماده 6 تا 8 میلیمتر بوده در حالی که حشرات نر ریز تر و ماکزیمم طول بدن یک حشره ی نر به 6 میلیمتر می رسد، بنابراین طبیعتا حشرات ماده راحت تر از حشرات نر دیده می شوند.

زنبور مغز خوار بادام، { خطرناک ولی قابل کنترل }

لارو:

لاروهای این حشره سی شکل (قوسی شکل) و سفید رنگ بوده و تعداد حلقه های بدن لارو به 13 حلقه می رسد، لارو کوچک و طول بدن لارو چیزی حدود یک سانتیمتر می باشد.

زنبور مغز خوار بادام، { خطرناک ولی قابل کنترل }

شفیره:

دگردیسی این حشره مانند حشرات دیگر کامل بوده و لارو برای تبدیل شدن به حشره ی کامل شفیره ایجاد می کند، مراحل تبدیل لارو به شفیره تا زمان قبل از ریزش گلبرگهای بادام انجام شده و طی چند مرحله صورت می گیرد،ابتدا لارو بی حرکت شده اما همچنان بدن سفید و نرم دارد، به تدریج رنگ بدن به قهوه ای تغییر پیدا کرده و در نهایت سیاه و سخت می شود.

زنبور مغز خوار بادام، { خطرناک ولی قابل کنترل }

چرخه زندگی آفت زنبور مغز خوار بادام:

نام این آفت زنبور مغز خوار بادام است اما بر خلاف نام آن حشره ی بالغ یا زنبور هیچ تغذیه ای از مغز بادام ندارد بلکه این لارو زنبور است که از مغز بادام تغذیه می کند، حشرات کامل زنبور مغز خوار بادام کمی پیش از ریزش گلبرگها در اواسط اردیبهشت ماه ظاهر شده به سرعت جفتگیری کرده و تخم خود را درون میوه های تازه تشکیل شده قرار می دهند، در این زمان پوست میوه نازک و نفوذ پذیر بوده و تخمریز زنبور به راحتی وارد می شود، حشرات کامل در مدت حدود دو هفته زندگی خود می توانند تقریبا 90 درصد میوه های یک باغ را آلوده کنند و خسارت این آفت در شرایط مساعد بسیار زیاد خواهد بود، پس از ظاهر شدن لاروها، این لاروها درون مغز بادام مانده و از مغز بادام تغذیه می کنند،بادامهای آلوده ریخته کف باغ به مدت ده ماه و تمام طول زمستان باقی می مانند و لارو از درون بادام خارج نمی شود، پس از سپری شدن زمستان و در زمان شکوفه دهی درختان در بهار شفیره تشکیل شده و کمی قبل از ریزش گلبرگها حشرات کامل تولید می شوند، این در حالی است که فرصت کافی برای جفت گیری و آلوده سازی مجدد باغ را خواهند داشت.

زنبور مغز خوار بادام، { خطرناک ولی قابل کنترل }

پراکنش جغرافیایی و دامنه ی میزبانی آفت زنبور مغز خوار بادام:

این آفت در تمامی مناطق بادام کاری کشور چه مناطق گرمسیری و چه مناطق سردسیری وجود داشته و به نهال بادام خسارت می زند، همانطور که گفته شد این آفت می تواند در شرایط طغیانی و مساعد تا 90 درصد محصول بادام را از بین ببرد و از دسته آفات بسیار مهم باغات بادام به شمار می رود، شیوع این آفت در استانهای آذربایجان شرقی و غربی در منطقه ی شمال غرب کشور بسیار زیاد بوده و در دست داشتن اقدامات پیشگیرانه برای شیوع این آفت بسیار اهمیت دارد، میزبان این آفت تنها درختان بادام نیستند و این آفت می تواند روی آلو و زرد آلو نیز ایجاد خسارت کند که البته میزبان ترجیحی این آفت بادام می باشد.

نحوه ی انتشار و انتقال آفت زنبور مغز خوار بادام:

همانطور که در مطالعه ی چرخه ی زیستی آفت به آن اشاره شد دانستید که این آفت 80 درصد زندگی خود را به صورت لارو درون بادامهای آلوده و ریخته کف باغ سپری کرده و در بهار حشرات کامل از این بادامها ظاهر می شوند، بنابراین مهمترین راه انتشار این آفت انتقال میوه های آلوده با وسایل کشاورزی، پرندگان، جوندگان و غیره می باشد، راه دیگر انتقال در زمان ظهور حشرات کامل می باشد که می توانند به باغات سالم منتقل شده و میوه ی این باغات را مورد حمله قرار دهند، اما مهمترین نکته در رابطه با پراکنش زنبورهای بالغ این است که این زنبورها قدت پرواز زیادی نداشته و به وسیله ی جریان باد می توانند مسافت های طولانی را بپیمایند، در صورتی که در اواسط اردیبهشت بادهای موسمی ملایم از سمت مناطق آلوده به سمت مناطق سالم بوزد امکان انتقال آفت به این مناطق به شدت افزایش پیدا می کند.

با توجه به چرخه ی زندگی این آفت یک نسل در سال داشته و بنابراین شناسایی مراحل حساس این آفت در جهت کنترل بسیار با اهمیت می باشد.

شناسایی باغ آلوده به آفت زنبور مغز خوار بادام:

روشهای مختلفی برای تشخیص فعالیت این زنبورها در باغ و آلودگی باغ به این آفت وجود دارد، در ادامه به بررسی مهمترین شیوه های تعیین آلودگی می پردازیم:

  • خسارت آفت بر روی بادام آلوده: بادامهای آلوده در اوایل آلودگی فرقی با بادامهای سالم نداشته و به دلیل ریز بودن سوراخ حتی سوراخ روی بادام پوست سبز نیز قابل تشخیص نیست، اما به تدریج با تکامل میوه های بادام شاهد زرد، چروکیده و خشک شدن برخی میوه های برای قیمت نهال  بادام روی شاخه های درختان خواهیم بود،چنانچه این میوه ها را جدا کرده و باز کنیم لارو زنبور را درون آن مشاهده خواهیم کرد.

زنبور مغز خوار بادام، { خطرناک ولی قابل کنترل }

  • باقی ماندن میوه های زرد و چروکیده روی شاخه و یا ریختن آنها کف باغ
  • مشاهده ی حشرات بالغ کمی قبل از ریختن شکوفه های بادام: به دلیل ریز بودن این حشرات ممکن است بسیاری متوجه حضورحشرات بالغ نشوند اما در صورتی که نسبت به مساحت باغ یک الی دو تله نوری در هکتار در مناطق مختلف باغ قرار دهید می توانید حشرات کامل را شکار کرده و همین سندی بر تایید حضور آفت در باغ می باشد.

عوامل موثر بر تشدید خسارت آفت زنبور مغز خوار بادام:

همیشه عوامل ثابت و بسیار تاثیرگذاری در باغ وجود دارند که به تشدید خسارت یک آفت و یا بیماری خاص دامن می زنند، در مورد آفت زنبور مغزخوار بادام نیز این موضوع صدق می کند، در ادامه به بررسی عوامل تشدید کننده ی خسارت این آفت خواهیم پرداخت.

  • مقاوم نبودن درختان: مقاومت درختان در برابر خسارت این آفت سبب می شود زنبور مغز خوار در هنگام تخم ریزی با پوسته ی ضخیم تری برخورد کرده و درنهایت نتواند تخم ریز خود را وارد مغز بادام کند.
  • تغذیه ی درختان: توجه داشتن به تغذیه ی درختان به ویژه با کودهای حاوی سیلیس و کلسیم سبب می شود درختان در زمان ریزش گلبرگها بادام هایی با پوسته ی ضخیم تر تولید کرده به طوری که تخم ریز زنبور نتواند وارد شود.
  • بهداشت زراعی: به جرات می توان گفت مهم ترین عامل تشدید کننده ی خسارت آفت زنبور مغز خوار بادام رعایت نکردن بهداشت زراعی می باشد، بهداشت زراعی شامل جمع آوری و از بین بردن بادامهای آلوده مانده روی درخت یا ریخته پای درخت سبب می شود جمعیت اولیه ی آفت در سال آینده در باغ بسیار پایین بیاید و در صورت ظاهر شدن حشرات بالغ تعداد آنها خیلی کمتر از سطح آستانه زیان اقتصادی باشد اما توجه نکردن به این موضوع سبب می شود سال به سال خسارت این آفت با افزایش جمعیت اولیه در بهار افزایش پیدا کند.
  • استفاده از کود دامی نپوسیده: بسیاری از باغداران برای تقویت درختان خود از چالکود با کودهای دامی در زمستان در کنار درختان استفاده می کنند، استفاده از کود دامی برای تقویت درختان بسیار موثر است به شرط اینکه کود از قبل کاملا پوسیده باشد، استفاده از کود دامی کاملا نپوسیده سبب می شود نه تنها تقویتی حاصل نشده و بر عکس ضعف بیشتر در درختان ایجاد کند، بلکه می تواند حامل لارو این حشرات بوده و به افزایش جمعیت اولیه ی آفت در سال بعد کمک کند.

برای فرآیند پوسیده شدن کود دامی بهتر است کود را خارج از باغ تلنبار کرده و روی آن اوره پاشی انجام دهید و سپس با یک لایه خاک آن را بپوشانید، این کار در فصول گرم انجام می شود تا رطوبت داخل کود و حرارت ناشی از گرمای تابستان بتواند به فرآیند پاستوریزه کردن کود و از بین بردن تخم علفهای هرزف لارو و تخم آفات و بیمارگرهای کمک کند و اوره ی استفاده شده نیز ازت کافی برای فرآیند پوسیده شدن در اختیار کود قرار دهد و پوسیده شدن کود را سرعت دهد،پس از اینکه کود کاملا پوسیده شد می توان این کود را پای درختان بدون هیچ نگرانی استفاده کرد.

کنترل آفت زنبور مغز خوار بادام:

اقدامات کنترلی برای کنترل این آفت در باغهای بادام شامل دو دسته اقدامات پیشگیرانه و اقدامات کنترلی خواهد شد.

اقدامات پیشگیرانه برای کنترل آفت زنبور مغز خوار بادام:

  • کاشت درختان مقاوم: این روش یکی از موثرترین راه های پیشگیرانه در کنترل خسارت آفت زنبور مغز خوار بادام می باشد.
  • هرس اصولی و منظم: هرس اصولی به تقویت درختان به طور کلی کمک خواهد کرد.
  • کود دهی و آبیای به میزان مناسب: این اقدامات همگی سبب افزایش مقاومت درختان نه تنها در برابر ابتلا به آفت مغز خوار بلکه در برابر ابتلا به انواع آفات و بیماریها می شود.
  • رعایت بهداشت زراعی: چه آفت در باغ وجود داشته باشد و چه وجود نداشته باشد باغداران باید حتما میوه های ریخته کف باغ و مانده روی درخت را جمع آوری کنند، چه بسا به تعداد انگشتان دست آلودگی وجود داشته باشد و به دلیل میزان پایین متوجه حضور آفت نباشیم اما پس از گذشت دو یا چند سال خسارت به حد دیده شدن رسیده و آن زمان دیگر ممکن است برای خیلی از اقدامات دیر شده باشد.
  • عدم استفاده از کود دامی نپوسیده که می تواند آفت را به باغ سالم وارد کند.

اقدامات کنترلی:

  • از بین بردن و سوزاندن میوه های آلوده کف باغ یا مانده بر روی درخت، سبب کاهش جمعیت اولیه خسارتزا در بهار آینده می شود.
  • تقویت درختان با کودهای مناسب سبب کاهش میزان خسارت در صورت وجود آلودگی می شود.
  • کنترل شیمیایی: در برخی منابع استفاده از سموم سیستمیک که می تواند به مغز خرید نهال بادام نفوذ کند و لارو حشره را حین تغذیه از مغز بادام مسموم کند توصیه می شود اما کاربردی بودن و درصد اثر بخشی آن مشخص نیست، برای کنترل شیمیایی تنها مرحله ی حساس به سم زمان ظهور حشرات کامل می باشد، در این زمان حشرات خارج از پوسته ی بادام بوده و حساس هستند، این زمان در مناطق مختلف با توجه به شرایط آب و هوایی متفاوت است اما به طور معمول در فاصله زمانی اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد همه حشرات ظاهر می شوند، باغداران می توانند زمان ریزش گلبرگها را برای ظهور حشرات کامل ملاک قرار دهند و یا از تله های نوری از اوایل اردیبهشت در باغ برای پیش آگاهی در مورد زمان ظهور حشرات باغ استفاده کنند، در این زمان طی یک یا دو نوبت سم پاشی با دیمتوات می توانید حشرات بالغ را از بین ببرید تا میوه های امسال را آلوده نکنند.

کلام آخر:

این آفت با وجود اینکه یک نسل در سال دارد اما به دلیل میزان بالای تخم گذاری حشرات بالغ می تواند خسارت زیادی به همراه داشته باشد، جالب است بدانید حشرات کامل درون مغز میوه های دو قلو دو تخم می گذارند یعنی می توانند تشخیص دهند این میوه دو مغز دارد و به ازای هر مغز یک تخم درون میوه قرار می دهند، موثر ترین راه کنترل آن نیز رعایت بهداشت زراعی و کنترل شیمیایی حشرات کامل در اوج ظهور آنها می باشد.

مقالات مرتبط




نظرات کاربران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

ارتباط با برترنهال