مفهوم کلی کشاورزی در مفاهیم جزئیتری مانند زراعت، باغبانی، دامپروری و زنبورداری نمود پیدا میکند که هر یک برای خود دانشی گسترده را شامل میشوند، داشتن دانش کافی در رابطه با تفاوت این علوم میتواند به فعالان در این حوزه‌ها کمک کند تا راه خود را در اجرای بهتر امور به درستی پیدا کنند، در این مقاله قصد داریم شما را با تفاوتهای اساسی در زمینه‌ی زراعت و باغداری آشنا کنیم پس با ما همراه باشید.
تفاوت تعریف زراعت و باغداری:
در تعریف مفهوم زراعت به این مفهوم ساده میرسیم که زراعت یعنی کاشت و پرورش دانه‌ای که میتواند محصول خود را طی یکسال به ما بدهد و پس از آن از بین میرود اما باغبانی به معنای پرورش گیاهی با طول عمربالا است که میتواند محصول خود را طی چند سال و یا شاید طی صد سال به طور سالیانه و مرتب به ما بدهد.
در واقع در زمینی که زراعت میکنید میتوانید سال آینده محصول دیگری بکارید و برداشت کنید اما در زمینی که باغبانی میکنید باید بدانید که این زمین ممکن است تا صد سال درگیر پرورش یک نوع درخت باشد.
تفاوت اصولی در این دو معنا سبب شده که روشهای مدیریت زراعی و باغبانی نیز با یکدیگر تفاوت داشته باشد، در ادامه به بررسی تفاوتهای مدیریت زراعی و باغبانی به شیوه‌ی نوین خواهیم پرداخت.
اجرای زراعت به شیوه‌ی نوین:
در مسیر اجرای زراعت به شیوه‌ی نوین زارع دقت دارد که تمام اصول اجرا شده روی زمین زراعی باید با هدف کاهش هزینهها و افزایش بهره وری انجام شود و بنابراین این اصول را طبق قواعد حساب شده‌ی علمی پیش خواهد برد.
-
انتخاب نوع گیاه زراعی:
در زمان کاشت گیاه زراعی زارع باید حساسیت زیادی را نسبت به نوع گیاه زراعی که می‌خواهد بکارید داشته باشد، در صورتی زارع که بدون نیاز سنجی بازار اقدام به کاشت گیاه زراعی کند ممکن است در زمان برداشت با هجوم این محصول به بازار رو به رو شده و با قیمت بسیار پایینی که در بازار به محصول او تعلق میگیرد در بسیاری از موارد حتی زارعین محصول را از زمین برداشت نمیکنند چرا که برای آنها صرفه‌ی اقتصادی نخواهد داشت.
در بسیاری از موارد این نیاز سنجی کار دشواری است و در برخی از موارد نیز زارعین با مشورت رفتن از افراد متخصص این کار را به بهترین شکل ممکن انجام میدهند، هر چند پرورش محصولات استراتژیکی مانند چغندر قند، گندم، نیشکر، ذرت و محصولات استراتژیک و اساسی دیگر هیچ زمان با این مشکل رو به رو نمیشود اما با توجه به نیاز مردم به همه‌ی محصولات زراعی، زارعین باید با برنامه ریزی درست و نیاز سنجی درست اقدام به کاشت گیاهان زراعی، سبزیجات و صیفی جات کنند.
-
انتخاب رقم گیاه زراعی:
در رابطه با ارقام گیاهان زراعی باید بدانید که علم اصلاح نباتات ارقام مختلفی را از گیاهان زراعی روانه بازار کرده که با افزایش کیفیت محصول بازارپسندی بیشتری حاصل کند اما باید بدانید این ارقام در بسیاری از موارد ممکن است نسبت به آفات و بیماریها حساسیت بالایی نشان بدهند، بنابراین باید در انتخاب ارقام دقت کرد که اراقم انتخاب شده علاوه بر کیفیت بالا مقاومت بالایی نیز نسبت به آفات و بیماریها داشته باشند تا نگرانی از بابت طغیان این عوامل در مزارع وجود نداشته باشد.
-
آماده سازی زمین:
پروسه‌ی آماده سازی زمین در زراعت با باغبانی تفاوت اساسی دارد، ریشه‌ی گیاهان زراعی در چند سانتی متر ابتدای خاک مستقر شده و همین امر سبب میشود که در زمان خاک ورزی شما نیاز به زیر و رو کردن عمیق خاک نداشته باشید اما همین چند سانتی متر ابتدای خاک باید دارای بافت نفوذ پذیر، متخلخل و دارای مواد غذایی کافی باشد.
مخلوط کردن کود دامی کاملا پوسیده کاری است که زارعین پیش از کاشت گیاه زراعی انجام میدهند اما در این مورد باید در نظر داشته باشید که بهتر است به صورت سالیانه آزمایش خاک انجام داده و مطابق با کمبودهایی که در خاکوجود دارد کود مناسب را به میزان مناسب مورد استفاده قرار دهید.
-
کاشت گیاه زراعی:
کاشت گیاه زراعی در برخی موارد به کاشت دانه و در برخی موارد با کاشت نشاء انجام میشود، در برخی موارد مانند کاشت بادمجان و گوجه فرنگی کاشت نشاء عملکرد بهتری از کاشت بذر خواهد داشت و به همین منظور زارعین باید به دنبال مراکز تولید نشاء که نشاء با کیفیت را به زارعین عرضه میکنند بگردند، در نظر داشته باشید که ورود یک نشاء آلوده میتواند منجر به آلودگی کل مزرعه شود، در واقع خرید نشاء سالم در زراعت به اندازه خرید نهال سالم در باغداری اهمیت دارد.
-
آبیاری گیاهان زراعی:
در آبیاری گیاهان زراعی از سیستمهای آبیاری متفاوتی بسته به نیاز آنها استفاده میشود، چیزی که اهمیت دارد این است که با توجه به محدودیت منابع آبی کشور بهتر است از سیستمهای ابیاری نوین مانند آبیاری قطره ای، آبیاری بارانی و سایر روشهای آبیاری نوین با هدف صرفه جویی در مصرف منابع آب استفاده شود و از سیستمهای آبیاری سطحی در زراعت نوین استفاده نشود.
لازم به ذکر است که کنترل آفات و بیماریها به ویژه بیماریهای خاکزاد در روشهای آبیاری نوین سادهتر خواهد بود.
-
کود دهی به گیاهان زراعی:
کود دهی به گیاهان زراعی بیشتر به صورت پاشیدن محلول کود روی محصولات و یا به صورت استفاده در آب آبیاری صورت میگیرد اما این نیاز قبل از کاشت گیاهان زراعی با انجام آزمایش خاک در زراعت نوین تعیین شده و کود دهی در طول فصل زراعی دقیقا مطابق با نیاز گیاهان انجام خواهد شد.
-
مدیریت آفات و بیماریها در زراعت:
برای کنترل آفات و بیماریها در زراعت نوین قبل از هر چیز انتخاب ارقام مقاوم و پس از آن پیشگیری از ابتلا با پایش منظم صورت میگیرد، در زراعتهای یکدست در سراسر دنیا در صورت نیاز به انجام سم پاشی این کار به صورت هوایی انجام شده و بنابراین هزینه‌ی سم پاشی به شدت کاهش پیدا میکند اما لازم است بدانید که سم پاشی در سراسر دنیا در حال منسوخ شدن بوده و کنترل آفات و بیماریها با تکیه بر حمایت از جمعیت دشمنان طبیعی و روشهای بیولوژیک اجرا میشود.
در مورد زراعت و باغداری در زمینه‌ی کنترل آفات و بیماریها یکتفاوت اساسی وجود دارد و آن این است که در صورت بروز یک آفت و یا بیماری خاص در منطقه زارعین میتوانند با انجام تناوب و یا آیش از شدت آفت به وجود آمده کم کنند اما در باغداری امکان انجام آیش و تناوب وجود ندارد.
اجرای باغداری به شیوه‌ی نوین:
در اجرای باغداری به شیوه‌ی نوین نیز مانند اجرای زراعت به شیوه‌ی نوین هدف کاهش هزینهها و افزایش سود دهی خواهد بود و بنابراین تمامی عملیات باغبانی با این هدف اجرا میشوند.
-
انتخاب نوع درخت میوه:
در انتخاب نوع درخت میوه باید باغداران دقت داشته باشند که شرایط آب و هوایی و اقلیمی منطقه‌ی خود را در نظر گرفته و متناسبترین نوع درخت میوه با اقلیم منطقه‌ی خود را انتخاب کنند، به عنوان مثال خرید نهال پسته برای مناطق سردسیر و کوهستانی اصلا توجیه ندارد اما درمقابل خرید نهال گردو در ارقام سردسیری برای مناطق گرم و خشک کویری هیچ توجیهی نخواهد داشت.
البته باید بدانید که امروزه ارقامی از درختان میوه تولید شده‌اند که میتوانند در شرایط دمایی متفاوت پرورش پیدا کنند، به عنوان مثال نهال گردو پکان برای کاشت در مناطق گرمسیری مانند مناطق جنوبی کشور تولید شده است.
-
انتخاب رقم درخت مورد نظر:
در نهالستانها و مراکز فروش نهال معمولا با تعداد بیشماری از ارقام درختان میوه مواجه میشوید که باردهی بسیار بالایی هم دارند اما در مورد انتخاب نوع رقم باید به چند نکته توجه کنید، نکته‌ی اول مقامت رقم نسبت به سرما زدگی بهاره در صورتی که در منطقه‌ی خود با این مشکل مواجه هستید، نکته‌ی دوم مقاومت رقم میوه نسبت به آفات و بیماریها و نکته‌ی سوم مقاومت رقم نسبت به سرما و گرما و همینطور خشکی و کم آبی با توجه به بحران آبی کشور.
به عنوان مثال ارقام پرباری از گردو مانند نهال گردو ژنوتیپ برتر، نهال گردو چندلر و یا نهال گردو فرنور با باردهی بالا و مقاومت بالا نسبت به شرایط نامساعد در نهالستانهای برتر کشور تولید میشوند که برای کاشت در مناطق سردسیر بسیار مناسب هستند، این موضوع در مورد ارقام درختان میوه دیگر مانند سیب، درختان میوه‌ی هسته دارد و سایر انواع درختان میوه نیز صدق میکند که باغدار باید در زمان انتخاب وخرید نهال با اطلاع کامل از انواع ارقام خرید خود را انجام دهد و یا در صورت نداشتن اطلاعات کامل باید با افراد متخصص مشورت کنید.
-
کاشت نهال در باغ و آماده سازی زمین:
آماده سازی زمین در زراعت و باغبانی با هم تفاوت دارند، همانطور که پیشتر نیز عنوان شد عمق ریشه‌ی گیاهان زراعی چند سانتی متر رویی خاک است اما ریشه‌ی درختان عمیقتر است بنابراین عملیات خاکورزی باید با عمق بیشتری انجام شود، پیش از احداث باغ با انجام آزمایش تجزیه‌ی خاک اطلاعات کامل در مورد بافت و وضعیت مواد غذایی خاک دریافت کنید تا اصلاحات لازم را پیش از احداث باغ انجام دهید.
در مورد کاشت بذر و یا نشاء در زراعت عنوان کردیم که انتخاب نوع بذر و یا نشاء کاری معتبر برای تهیه‌ی نشای سالم اهمیت بسیار زیادی دارد، اهمیت این موضوع را میتوان به خرید نهال تعمیم داد، در نظر داشته باشید که انتخاب نهالستان بسیار با اهمیت بوده به حدی که در صورت انتخاب نهالستان نامعتبر ممکن است سالها باغداری خود را به خطر بیاندازید، فرض کنید نهال گردویی را بخرید که قرار است 100 سال باردهی مفید داشته باشد اما به دلیل خرید از نهالستان نامعتبر نهال آن رقمی که انتظار دارید نیست و یا اینکه آلوده بوده و با خود آفت و یا بیماری خاصی را وارد باغ کرده، در این صورت یا باید با همین ارقام به درد نخور باغداری کنید و یا اینکه هزینه‌ی انجام شده را دور ریخته و از نو واکاری کنید.
-
مدیریت آفات و بیماریها:
در بخش زراعت به اهمیت آیش و تناوب در کنترل آفات و بیماریها اشاره کردیم و دانستید این کار در باغبانی میسر نیست، همین امر سبب واضحتر شدن اهمیت خرید نهال سالم و مقاوم است، قیمت نهال سالم و مقاوم ممکن است بالاتر باشد اما شما باید شرایطی را در نظر بگیرید که طغیان آفت و یا بیماری خاص هزینه‌ی گزافی را روی دست شما گذاشته و حتی در برخی موارد شما را وادار به حذف درخت کاشته شده و یا چند ساله میکند، در این صورت علاوه بر هزینه‌ی خرید نهال هزینه چند سال مراقبت، کود دهی و سم پاشی را نیز باید دور بریزید.
-
آبیاری درختان:
استفاده از سیستمهای آبیاری نوین مانند زراعت در باغبانی نیز اهمیت بسیار زیادی داشته چرا که علاوه بر مدیریت صحیح منابع آب، جلوگیری از اتلاف آب و جلوگیری از تنش آبی سبب جلوگیری از گسترش بیمارگرهای خاکزاد نیز میشود.
در باغداری سیستمهای آبیاری قطره‌ای و بابلر بازدهی بسیار خوبی داشته و تاثیر زیادی در جلوگیری از تنش آبی درختان به ویژه در فصل رشد و باردهی دارد.
-
هرس درختان:
یکی از تفاوتهای بارز زراعت و باغداری در انجام عملیات هرس است، در باغداری هرس ممکن است سالیانه و یا چند سال یکبار به منظور باردهی بهتر انجام شود اما در مورد زراعت این عمل ممکن است اصلا نیاز نباشد، البته در مورد گلخانهها و گیاهان درختی مانند فلفل و خیار درختی هرس بخش بسیار مهم از کار محسوب میشود، وجه مشترک هرس در زراعت و باغداری اهمیتی است که هرس در کنترل آفات و بیماریها دارد، با انجام هرس شاخههای آلوده چه در زراعت و چه در باغبانی نقش موثری در کنترل آفات و بیماریها ایفا میکنید.
-
کود دهی:
کود دهی در باغداری نیز مانند زراعت باید با نیاز سنجی و انجام آزمون تجزیه‌ی خاک و برگ به صورت سالیانه انجام شود تا از هدر رفت منابع مالی بابت خرید کودهای غیر ضرور جلوگیری شود.
کلام آخر:
تفاوتهای زیادی در باغداری و زراعت وجود دارد اما آن چیزی که کشاورزی را در این دو شاخه جالب میکند شباهتهای آنها در شیوه‌ی اجرای نوین است، همانطور که دیدید شباهتهای بسیاری بین زراعت و باغداری در اصول اجرای آنها وجود دارد و دلیل آن هم هدف یکسانی است که شیوه‌ی نوین اجرا در زراعت و باغبانی دارد، هدف هر دو کاهش هزینهها و افزایش بهره‌وری است.
