نماتد ها موجوداتی کرمی شکل هستند که تقریبا در تمام کره ی زمین در آبها و خاکها وجود دارند، برخی از این موجودات انگل انسانها و جانوران بوده، برخی دیگر انگل گیاهان و قارچها و برخی دیگر آزادزی و یا شکارگر هستند، در واقع این موجودات مجموعه ای از موجودات مفید و مضر برای زندگی انسانها، جانوران و گیاهان به شمار می روند.
آن دسته از نماتد ها که انگل گیاهان هستند در واقع تهدیدی برای سلامت گیاهان به شمار می روند، نماتدهای انگل گیاهی که در آب و خاک وجود دارند از طریق ریشه جذب گیاه شده و در آنجا شروع به تغذیه از شیره ی گیاهی میکنند، در واقع خسارتی که این موجودات انگل به گیاهان وارد می کنند مشابه با خسارتی است که آفات مکنده وارد می کنند.
نماتد های انگل گیاهی در برخی موارد اختصاصی عمل می کنند و در برخی گونه ها هم پلی فاژ بوده و به اکثر گیاهان زراعی و باغی حمله می کنند، یکی از گونه های نماتد انگل گیاهی که در همه جا حضور داشته و به واسطه ی پلی فاز بودن سلامت اغلب گیاهان زراعی و باغی از جمله گردو را تهدید می کند نماتد شناخته شده ی ریشه گرهی است.
در این مقاله شما را با این نماتد بیشتر آشنا کرده و راه های شناسایی و کنترل آن را به شما آموزش می دهیم.
این نماتد که با نام علمی Meloidogyne sp. شناخته می شود می تواند از طریق ریشه جذب شده و در ریشه مستقر شود، تغذیه و تکثیر این نماتد در ریشه ی گردو منجر به هایپر تروفی و هایپرپلازی به معنای تکثیر بیش از اندازه ی سلولهای ریشه و همینطور بزرگ شدن سلولها شده و ایجاد گره در ریشه می کند، تعذیه ی نماتدها از شیره ی گیاهی از یک سو و تغییر شکل دادن و متورم شدن سلولهای ریشه از سویی دیگر سبب اختلال در عملکرد غذا رسانی به تاج درختان گردو شده و همین امر سبب ایجاد علائم در اندامهای هوایی نهال گردو می شود.
از آنجایی که این عامل بیماری به ریشه حمله کرده و در عمل غذا رسانی به اندامهای هوایی ایجاد اختلال می کند بنابراین اولین علائم این بیماری در درختان مبتلا خود را به صورت ضعف و زردی درست شبیه به کمبود عناصر غذایی بروز پیدا می کند، این بیماری به مرور زمان و طی چند سال در درخت مبتلا شدت پیدا کرده و به مرور متوجه افزایش ضعف در درخت مبتلا خواهید شد.
شاید از خود بپرسید اگر علائم شبیه به ضعف تغذیه ای است چگونه می توان علائم این بیماری را از هجوم نماتد تشخیص داد؟ در ادامه به بررسی دقیق تر شناسایی بیماری نماتدی گردو از روی علائممی پردازیم.
در رابطه با تشخیص قطعی بیماری نماتدی تنها یک راه وجود دارد و آن انجام آزمایش از خاک اطراف ریشه ی درخت بیمار به خصوص ریشه های موئین و همینطور خود ریشه ها است، مشاهده ی علائم گره روی ریشه نیز می تواند قطعیت بالایی از حضور این بیماری در درخت گردو به ما بدهد.
توجه داشته باشید که همه ی نماتد های بیمارگر گیاهی ایجاد گره نمی کنند بنابراین تنها به مشاهده ی گره روی ریشه بسنده نکرده و برای قطعی بودن بیماری نماتدی باید حتما از خاک اطراف ریشه آزمایش نماتد گرفته شود.
نکته ی بسیار مهم در رابطه با آزمایش نماتد گرفتن از درخت دارای علائم زمان ارسال نمونه است، با توجه به اینکه نماتدها در همه ی فصول در خاک وجود ندارند و در برخی فصول تنها در ریشه حضور دارند بنابراین هر فصلی برای ارسال نمونه خاک مناسب نیست، شما باید در درجه ی اول فقط نمونه خاک ارسال نکنید بلکه علاوه بر نمونه خاک نمونه ای از ریشه های موئین را نیز به آزمایشگاه ارسال کنید.
یک ایراد در مورد ارسال نمونه ریشه وجود دارد و آن این است که ممکن است تخمین درستی از جمعیت نماتد و خسارتی که وارد می کند به دست نیاید بنابراین انجام آزمایش از خاک بسیار ضروری است، برای این کار بهترین زمان برای انجام آزمایش نماتد از خاک یکی فصل پاییز و دیگری در اسفند ماه و نزدیک به زمان بیدار شدن درختان از خواب زمستانه است، در این زمان نماتدها در خاک نیز حضوردارند و تخمین جمعیت به درستی انجام می شود، در واقع با انجام آزمایش تخمین جمعیت نماتد در خاک است که می توان برنامه ی مدیریتی صحیح علیه نماتد را ایجاد کرد.
نماتدهای ریشه گرهی در خاک تنها به صورت لاروهای سن اول، تخم و یا نرهای بالغ یافت می شوند، لاروسن اول که به آن جوونیل 2 نیز گفته می شود پس از خروج از تخم وارد بافت ریشه شده و شروع به تغذیه و جلد اندازی می کند تا زمانی که نماتدهای بالغ ظاهر می شوند، سپس نرهای بالغ ریشه را ترک کرده اما ماده ها در ریشه باقی مانده و به تغذیه ادامه می دهند.
ریخت شناسی نرهای بالغ با ماده های بالغ به طور واضح با یکدیگر تفاوت دارد به طوریکه ماده های بالغ که بدن آنها حاوی تخم باشد به شکل متورم و گلابی شکل هستند اما نرهای بالغ به صورت کرمی شکل بوده و پس از جداسازی از خاک فرم سی شکل به خود می گیرند، در صورتی که ریشه را برای پیدا کردن نماتد بشکافید و رنگ آمیزی کنید نماتدهای بالغ ماده با فرم بدن خاص خود را درون ریشه و زیر میکروسکوپ خواهید دید.
نماتدها موجودات خاکزی هستند و به وسیله ی خاک آلوده به مکان سالم منتقل می شوند، در این مسیر آب نیز می تواند به انتقال بیمارگر در خاک کمک کند، در این قسمت تمام مسیرهای ممکن برای آلوده شدن باغ گردو را مورد بررسی قرار می دهیم.
همانطور که پیش تر گفتیم نماتد ریشه گرهی یک بیمارگر پلی فاز بوده و میزبانهای زراعی و باغی متعددی دارد، در صورتیکه برای احداث باغ گردو از تغییر کاربری زمین زراعی استفاده شود امکان آلوده بودن زمین به نماتد بسیار زیاد است.
در زمان احداث باغ در برخی مواقع به منظور اصلاح بافت خاک نیاز دارید تا مقداری خاک با بافت خاص را به زمین اصلی منتقل کنید، انتقال خاک زراعی از زمین زراعی که ممکن است به نماتد آلوده باشد امکان انتقال بیماری را فراهم می کند.
مراکز فروش نهال گردو متعدد هستند اما همه ی آنها برای فروش نهال خود گواهی تاییدیه ی سلامت دریافت نمی کنند و با این کار احتمال انتقال نماتد با نهال آلوده به باغ اصلی وجود دارد.
در صورتی که آب کشاورزی که به باغ می رسد در مسیر خود از مناطق الوده و یا باغات آلوده عبور کند می تواند بیمارگر را در مسیر با خود حمل کرده و به باغ سالم وارد کند.
شاید باور نکنید اما حتی ممکن است شما با قدم گذاشتن در باغ آلوده و سپس آمدن به باغ خود نماتد را با خاک چسبیده به کف کفش خود انتقال دهید، این درصد انتقال را به بزرگی انتقال با چرخ ماشین آلات کشاورزی و یا ابزار کشاورزی مانند بیل که در باغ آلوده از آن استفاده شده تعمیم دهید.
عوامل شدت دهنده به خسارت نماتد ریشه گرهی در باغ گردو:
نماتد ریشه گرهی در باغ های با بافت خاک سبک و شنی به شدت تکثیرشده و انتقال راحت تری نیز خواهند داشت و بنابراین بافت خاک خیلی سبک از عوامل شدت دهنده به خسارت بیمارگر است.
حرکت نماتدها به خودی خود در خاک بسیار کند است و در صورت استفاده نکردن از سیستم آبیاری غرقابی ممکن است تا چند سال محدود به چند درخت و به صورت لکه ای باقی بمانند اما در صورت استفاده از سیستم آبیاری غرقابی و سطحی بیمارگر به سرعت و در طی یک سال می تواند کل باغ را آلوده کند.
در صورتی که بافت خاک به قدری سنگین باشد که ریشه ی درخت نتواند به سرعت توسعه پیدا کند با شدت بیشتری درگیر خسارت نماتد می شود، درختانی که سیستم ریشه ای ضعیفی داشته باشند در صورت برخورد با نماتد به سرعت از پا در می آیند.
درختانی که به لحاظ تغذیه و ابیاری از برنامه ی مدیریتی درستی برخوردار نباشند و دچار ضعف باشند قطعا آسیب بیشتری از حمله ی نماتد ریشه گرهی خواهند دید.
مهمترین اقدامات جهت کنترل بیماری نماتد ریشه گرهی در باغ گردو اقدامات پیشگیرانه از ورود بیماری به باغ و پیشگیری از بیمار شدن درختان است، به منظور پیشگیری از ورود باید تمامی مسیرهای انتقال بیمارگر در باغ را که در بخش پیشین به آنها اشاره کردیم مسدود کنید، مهمترین مسیر انتقال خرید نهال گردو آلوده است، شاید قیمت نهال گردو گواهی دار بیشتر از نهالهای دیگر باشد اما زمانی که به هزینه های سرسام آور کنترل بیماری نماتدی فکر کنید این هزینه ناچیز خواهد بود.
هزینه ی خرید نماتد کشهای موثر در بازار امروز را در نظر بگیرید و ریسک خرید نهال آلوده را نپذیرید، دومین مسیر انتقال که بسیار اهمیت دارد انتقال با آب است، استفاده از سیستم آبیاری قطره ای سبب می شود در صورتی که نماتد وارد باغ شد به صورت محدود باقی بماند و تا زمانی که با توجه به علائم متوجه حضور بیماری می شوید انتقال آن فراگیر نمی شود.
نکته ی بسیار مهم در رابطه با تغییر کاربری اراضی زراعی به باغی است، در زمان احداث باغ گردو در صورتی که تغییر کاربری زراعی به باغی اتفاق می افتد قبل از کاشت نهال نسبت به انجام آزمایش نماتد در خاک اقدام کرده و در صورت تشخیص بروز آلودگی اقدامات کنترلی جهت از بین بردن نماتد را انجام دهید.
اقدام پیشگیرانه ی مهم دیگری که در جهت کاهش خسارت بیماری نماتدی می توانید انجام دهید خرید نهال مقاوم به جای حساس است، در نظر داشته باشید که ارقام حساس می توانند در اثر حمله ی نماتد به طور کامل از بین بروند.
اقدامات کنترلی بیماری نماتدی:
در صورتی که از زمین مورد نظر برای احداث باغ آزمون نماتد گرفته شد و نتیجه مثبت بود باید جمعیت نماتد را به شیوه ی زیر در خاک کنترل کرده و پس از منفی شدن تست دوباره اقدام به کاشت نهال در باغ کنید.
کنترل نماتد به شیوه ی آفتابدهی: زمین را به خوبی شخم زده و همراه با آب حاوی نماتد کش آبیاری کنید، زمین را قطعه بندی کرده و با نایلون بپوشانید، این کار را باید در روزهای گرم سال انجام دهید تا تابش نور خورشید سبب ایجاد بخار زیر نایلون شده و حرارت بخار در ترکیب با نماتد کش بتواند نماتدهای بیمارگر را از بین ببرد.
در صورتی که پس از کاشت نهال و در طول سالهای باغداری متوجه حضور نماتد بیمارگر شدید کنترل نماتد را با مخلوط کردن نماتد کش با آب آبیاری کنترل کنید.
همراه با این اقدامات استفاده از کودهای تقویت کننده مانند انواع کودهای حاوی پتاسیم و همینطور هیومیک اسید می تواند به افزایش قدرت مقاومت درخت در برابر نماتد کمک کند،علاوه بر این کودها استفاده از کودهای ریشه زا پس از کنترل نماتد می تواند به درخت کمک کند تا هر چه سریعتر از این بحران عبور کند.
تغییر سیستم آبیاری سطحی به قطره ای را نیز تا جای ممکن در برنامه قرار دهید.
کلام آخر:
بیماری نماتدی ریشه گرهی در گردو می تواند خسارت بسیار زیادی را به محصول گردو وارد کند و حتی می تواند منجر به مرگ درختان ضعیف آلوده شود، به منظور کنترل این بیماری مهمترین اقدام خرید نهال مقاوم و گواهی دار از نهالستانهای معتبر و انجام تست نماتد از خاک زمین مورد نظر قبل از احداث باغ است.
مقالات مرتبط
![نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]](https://bartarnahal.ir/wp-content/uploads/2023/05/logo-3-copy.webp "نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]"){kind=logo}
نظرات کاربران