ممکن است مهمترین دغدغه ی شما نیز به عنوان یکی از صدها باغدارانی که قصد احداث باغ را دارند فراهم کردن خاک مناسب برای کاشت نهال باشد اما زمینی را که برای احداث باغ در نظر گرفته اید دارای ترکهای سطحی و یا عمیق است و این سوال برای شما مطرح می شود که آیا زمینی که دارای ترک باشد برای کاشت نهال مناسب است یا خیر؟
در این نوشتار با تشریح ویژگیهای خاکی که پس از آبیاری ترک می خورد مناسب بودن یا نبودن آن را برای باغداری توضیح داده و به شما می آموزیم که در صورت نیاز چه اصلاحاتی را می توانید در این زمین انجام دهید پس تا انتها با ما باشید.
در این قسمت مهمترین ویژگیهایی که یک خاک مرغوب برای باغداری باید داشته باشد را شرح داده و سپس به بررسی ویژگیهای خاکی که ترک می خورد می پردازیم تا ببینیم آیا بستری که پس از آبیاری ترک می خورد با معیار های خاک ایده آل تطابق دارد یا خیر؟
خاک مناسب برای باغداری باید به انداه ی کافی نفوذ پذیر باشد، منظور از اندازه ی کافی در واقع سرعت نفوذ آب است، سرعت نفوذ آب باید به گونه ای باشد که مدت زمان طولانی آب روی خاک باقی نماند، باقی ماندن آب روی سطح خاک دو ویژگی منفی دارد، اول اینکه در فصول گرم مقدار زیادی از آب مانده روی سطح زمین تبخیر شده و علاوه بر هدر رفت منابع آب سبب ایجاد تنش در آبی در درختان خواهد شد، ایراد دومی که سرعت پایین نفوذ ایجاد می کند افزایش بیماریهای طوقه و ریشه خواهد بود، لازم به ذکر است که سرعت نفوذ آب در خاکهای رسی پایین است.
خاکها از نظر ظرفیت نگهداری آب در دسته بندی های مختلفی قرار می گیرند اما طبیعتا خاکی برای باغداری و کاشت و قیمت نهال مناسب است که بتواند آب را برای مدت زمان طولانی تری در خود نگه دارد، خاکهایی که به دلیل دانه بندی درشت آب را به سرعت از خود عبور می دهند برای کاشت بسیاری از ارقام وانواع درختان میوه مناسب نیستند چرا که در تابستان حتی با کوتاه کردن دور آبیاری باز هم نمی توانید آب به میزان کافی در اختیار درختان قرار دهید.
لازم به ذکر است که در بین انواع بافت خاک کشاورزی خاک شنی و یا ماسه ای کمترین ظرفیت نگهداری آب و خاک لومی بالاترین میزان ظرفیت نگهداری آب را داشته و برای کاشت نهال از این نظر مناسبترین است.
در مورد ظرفیت نگهداری عناصر غذایی باید به گزینه ی قبلی یعنی ظرفیت نگهداری آب برگردیم، عاصر غذایی مورد نیاز گیاه باید در آب حل شده و همراه با آب جذب ریشه ی درخت شود بنابراین اگر خاکی ظرفیت نگهداری آب را نداشته باشد عناصر غذایی موجود در خاک را نیز به سرعت از دسترس ریشه ی درخت خارج کرده و جالب است بدانید در خاک با ظرفیت پایین نگهداری آب مانند خاک شنی و ماسه ای هزینه ی خرید کود برای باغدار سر به فلک کشیده در حالی که درختان همیشه علائم ضعف و کمبود را نشان می دهد.
بلاکه شدن عناصر غذایی در خاک یکی از مشکلات رایج در خاک بسیاری از مناطق کشور است و این موضوع در واقع به اسیدیته ی خاک بر می گردد، برخی از عناصر غذایی در خاک قلیایی به فرم قابل جذب درآمده و به اصطلاح بلاکه می شوند، خاکهای شور و آهکی این مشکل را داشته و در بیشتر مناطق کویری و مناطق مرکزی کشور خاک با مشکل آهکی و شور بودن مواجه است، در این خاکها کمبود عناصر غذایی به صورت کاذب وجود داشته و بنابرای یا باید این شوری و آهکی بودن اصلاح شود و یا اینکه عناصر بلاکه شده به صورت محلول پاشی مورد استفاده قرار گیرد.
شخم زدن و زیر و رو کردن خاک عملیاتی است که باید به دستی انجام شود، در زمینهایی که خاک دارای ذرات بسیار ریز هستند مانند خاک رسی خاک پس از جذب رطوبت حالت خمیری و چسبنده پیدا کرده و بنابراین خاکورزی در این خاک با دشواری زیادی رو به رو خواهد بود، خمیری بودن بافت خاک پس از جذب آب ویژگی ای است که مانع از شخم ورزی مناسب خواهد شد و ایجاد مشکل می کند که این موضوع تنها در مورد بافت خاک رسی صدق می کند.
تا به اینجا دانستیدکه خاک مناسب برای کاشت نهال چه ویژگیهایی باید داشته باشد در این قسمت بحث به این سوال پاسخ می دهیم که نوع بافت خاکی که سطح آن پس از آبیاری ترک برمی دارد چیست؟
خاکی که بیشتر از 50 درصد حجم آن دارای ذراتی است که اندازه ی آنها کمتر از 75 هزارم میلیمتر باشد یعنی قابلیت عبور از الک با مش دویست را داشته باشد زمانی که آبیاری شود این ذرات ریز به هم چسبیده و حالت خمیری پیدا می کند، از آنجایی که تخلخل و نفوذ پذیری این خاک بسیار پایین است بخش اعظم آب ابیاری در سطوح بالایی خاک باقی مانده و تا بخواهد به عمق برسد به وسیله ی تابش خورشید از سطوح بالایی تبخیر می شود.
تبخیر آب از لایه های بالایی و خمیری شده سبب می شود روی سطوح بالایی خاک ایجاد ترکهای سطحی و یا عمیق کند، میزان عمق ترکها بستگی به درصد رس خاک دارد، هر چه درصد رس بالاتر باشد خاک تا عمق بیشتری ترک بر میدارد و هر چه در صد رس پایین تر باشد خاکبه صورت سطحی تر ترک برمی دارد.
با توجه به توضیحات داده شده متوجه شدید که خاکی که دارای ذرات با این اندازه است از شرایط مهم خاک مناسب به کاشت نهال تقریبا هیچ کدام را ندارد، این خاک تخلخل و نفوذ پذیری خوبی ندارد، قابلیت نگهداری آب را ندارد و خمیری بوده و شخم زدن آن به سختی انجام می شود، تنها ویژگی مثبت این خاک قابلیت نگهداری عناصر غذایی است چرا که آب را با عبور از دست نمی دهد، از دست دادن آب در این نوع خاک از طریق تبخیر است و از این طریق عناصر غذایی از دست نمی روند.
قابلیت نگهداری عناصر غذایی خوب این نوع بافت خاک باغداران را تشویق به اصلاح بافت خاک و استفاده از این خاک برای احداث باغ می کند که البته دور از ذهن نبوده و می تواند عملیات موفی باشد در صورتی که به صورت اصولی انجام شود.
در وحله ی اول دانستید خاکی که ترک بردارد به لحاظ بافت برای کاشت نهال مناسب نیست و باید قبل از احداث باغ اصلاح شود اما در مورد ایجاد خسارت به درختان باید گفت آری، ترکی که روی خاک ایجاد می شود می تواند به ریشه ی نهال تازه کاشته شده خسارت بزند و سبب قطع ریشه های مویین شود، آسیب زدن به ریشه های مویین نه تنها در جذب آب و مواد غذایی از خاک ایجاد اختلال می کند بلکه راه را برای ورود عوامل بیمارگر ریشه نیز هموار کرده و حتی با ترشح مواد جاذب برخی از عوامل بیمارگر مانند بیماری گال باکتریایی، باکتری بیمارگر را به سمت ریشه جذب می کند.
برای پی بردن به اهمیت اصلاح بافت خاک رسی در کشاورزی و همینطور شناسایی بهتر آن بهتر است با ویژگیهای این بافت خاک و ایرادات آن در کشاورزی آشنا شوید چرا که تنها عیب خاک رسی در کشاورزی ترک برداشتن نیست.
برای تشخیص می توانید از الک با مش 200 استفاده کرده و مقداری از خاک را از الک عبور دهید، خاکی که بیش از 50 درصد آن از الک با مش 200 عبور کند در دسته ی خاک رسی در کشاورزی قرا می گیرد، چرا که اندازه ی ذرات این خاک 75 هزارم میلیمتر است.
از برجسته ترین خاصیتهای خاک رس خمیری بودن آن است که پس از جذب آب حالت خمیری پیدا کرده و اجازه ی شخم زدن به خاک را نخواهد داد، این خمیری بودن سبب می شود که این نوع خاک بیشتر برای تولید سفال و سرامیک مطلوب باشد.
این در واقع همان ویژگی است که سفال گران به آن نیاز دارند، خاک رس قابلیت تغییر شکل برگشت ناپذیر داشته بدون اینکه تغییر حجم دهند به این معنا که اگر از این خاک در حالت خمیری کوزه ای ساخته شود و سپس کوزه در کوره خشک شود حجم و اندازه ی آن پس از خشکشدن تغییر پیدا نمی کند اما بدی این ویزگی این است که در زمان خشک شدن روی زمین کشاورزی بخشی از خاک که رسی نیست سبب انفصال ذرات رس از هم شده و ایجاد ترک روی خاک کشاورزی خواهد کرد که برای سلامت درختان مضر است.
به ندرت پیش می آید که عنصر غذایی در خاک رسی دچار آبشویی شود چرا که این نوع خاک آنقدر متخلخل نیست که به سرعت آب را از خود عبور دهد و این تنها ویژگی مثبت خاک رسی در کشاورزی است.
این ویژگی که در باغداری بسیار اهمیت دارد در مورد خاک رسی بسیار پایین است چرا که آب به این بافت خاک به سختی نفوذ کرده و آب نفوذ کرده به عمق نمی رود که بخواهد باقی بماند و در همان سطح به سرعت تبخیر شده و درختان را دچار تشنگی می کند.
ریز بودن ذرات و به هم چسبیدن آنها سبب می شود این بافت خاک تخلخل خیلی پایینی داشته باشد و همین امر سبب خفگی ریشه ها خواهد شد، البته تخلخل پذیری خاک رسی ارتباط مستقیم با درصد رس موجود در آن دارد.
با این ویژگیها می توانید پی ببرید که آیا خاک منطقه ی مورد نظر شما رسی است یا خیر اما برای تشخیص درصد رسی بودن و نیاز به اصلاح داشتن یا نیاز نداشتن بهتر است که نمونه ای از بافت خاک را برای تعیین بافت خاک به آزمایشگاه تجزیه ی خاک فرستاده و از میزان رسی بودن خاک باغ خود اطلاع حاصل کنید.
در پاسخ به این پرسش باید گفت در هر منطقه ای از کشور که باشید معمولا با فاصله گرفتن از کوهپایه ها خاک به رسی شدن و آبرفتی شدن تمایل پیدا می کند و درصد رسی بودن خاک بسته به این فاصله متفاوت خواهد بد به طوری که در مناطق کویری و مرکزی ایران مانند استانهای یزد و اصفهان و همینطور کرمان که فاصله ی بیشتری از کوهپایه ها دارند خاک رسی بیشتری وجود دارد.
تا اینجا متوجه شدید که بافت رسی نمی تواند برای کشاورزیو به خصوص باغداری مناسب باشد و در صورتی که در زمینی که خاک رسی دارد بخواهید باغ احداث کنید بهتر است قبل از خرید نهال و احداث باغ اقدام به اصلاح بافت خاک کنید چرا که درختان مانند گیاهان زراعی نبوده و سالها در زمین مانده و رشد می کنند و پس از کاشت نهال امکان خاک ورزی و عملیات اصلاحی بسیار محدود خواهد شد.
مواد آلی به ویژه کود کاملا پوسیده ی دامی می تواند سبب حجم دادن به بافت خاک و از هم دور کردن ذرات رس شده و در نهایت بافتی را حاصل ند که پس از جذب آب ذرات رس نتوانند به هم بچسبند و پس از خشک شدن خاک ترک بر نمی دارد.
مواد آلی مانند کود کاملا پوسیده ی دامی همچنین می تواند سبب افزایش ظرفیت نگهداری آب درون خاک و نفوذ سریعتر آب به داخل خاک شده و هر سه ویژگی منفی خاک رسی شامل نفوذ پذیری پایین، تخلخل پایین و ظرفیت پایین نگهداری اب را بهبود بخشیده و علاوه بر آن عناصر غذایی مورد نیاز درختان را نیز تامین می کند.
تبخیر سریع آب از سطوح بالایی خاک یکی از دلایل ایجاد ترک در خاک رسی بود بنابراین چنانچه سطح خاک را مواد آلی مانند کمپوست دیر رس تراشه چوب، پوست درخت و یا خاک اره بپوشانید علاوه بر جذب بیشتر و نگهداری بیشتر آب در خاک مانع از تبخیر سریع آب از سطوح بالایی خاک خواهید شد.
در زمان مراجعه به مراکز فروش نهال برای تهیه ی نهال مناسب و احداث باغ موضوع رسی بودن خاک را نیز با مشاوران در میان گذاشته و از ایشان بخواهید تا بهترین و مناسبترین نوع درخت میوه را با توجه به شرایط آب وهوایی و نوع بافت خاک منطقه به شما پیشنهاد دهند، کارشناسان ماهر نهالستانهای معتبر همچنین می توانند به شماراهنماییهای لازم برای اصلاح بافت خاک رسی را بدهند.
در زمان احداث باغ و همینطور پس از آن از حرکت ماشین آلات کشاورزی بسیار سنگین روی این خاک جلوگیری کنید چرا که سبب افزایش تراکم و چسبندگی در ایننوع بافت خاک خواهد شد و ریشه ی درخت در خاک به شدت متراکم نمی تواند به خوبی رشد کند.
کلام آخر:
با مطالعه ی این نوشتار دریافتید که خاک رسی به طور معمول برای کشاورزی و باغداری مناسب نیست اما برخی از درختان میوه و گیاهان زراعی هستند که واکنش منفی نسبت به نوع بافت خاک رسی نشان نداده ممکن است قیمت نهال در ارقام مقاوم به خاک رسی با ارقام دیگر متفاوت باشد اما این بهترین گزینه برای جلوگیری از خسارت وارده از سوی خاک رسی به درختان شما خواهد بود، همچنین دریافتید که خاک رسی را باید حتما با روشهای ممکن و در دسترس مانند استفاده از کود کاملا پوسیده ی دامی تا حد ممکن اصلاح کرد اما برای اصلاح بافت خاک باید درصد رسی بودن خاکرا با آزمایش مشخص کرده و با استفاده از مشاوره گرفتن با کارشناسان ببینید که برای اصلاحبافت خاک دقیقا چه کارهایی را باید انجام دهید.
مقالات مرتبط
![نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]](https://bartarnahal.ir/wp-content/uploads/2023/05/logo-3-copy.webp "نهالستان: خرید نهال با بهترین قیمت [فروش نهال 1402]"){kind=logo}
نظرات کاربران