معرفی و بررسی کامل آفات مهم درخت بادام [ از دست نده! ]

یکی از محصولات مهم و استراتژیک درختی کشور بادام می باشد، این میوه که تنها به صورت خشک و به عنوان محصول مغز دار مورد استفاده قرار می گیرد به دلیل اهمیت تغذیه ای بالایی که دارد طرفداران زیادی در کل دنیا داشته و بنابراین محصول بادام هیچ هدر رفتی در زمینه ی فروش نخواهد داشت، از طرفی قابلیت انبار داری بالای این محصول نیز یکی دیگر از دلایلی است که باغداران را به سمت کاشت این محصول سوق می دهد، اما در تولید این میوه نیز همیشه مشکلاتی وجود دارد که منجر به کاهش محصول بادام و متضرر شدن باغداران می شود، یکی از این مشکلات معزل آفات درختان بادام می باشد که در صورت شناسایی نشدن به موقع و کنترل نشدن خسارات زیادی را می تواند در پی داشته باشند، در این مقاله شما را با انواع آفات خسارت بار بر درخت بادام آشنا خواهیم کرد و به طور خلاصه راهکارهای دفع و کنترل آنها را شرح خواهیم داد.

زنبور مغز خوار بادام:

این آفت همانطور که از نام آن مشخص است آفتی است که به صورت مستقیم مغز بادام را مورد حمله قرار می دهد، زنبور مغز خوار بادام حشره ای از راسته ی دوبالان(زنبورها) با نام علمی Eurytoma amygdali بوده که در فرم بالغ تخم خود را به وسیله ی تخم ریز قدرتمند خود درون مغز بادام قرار می دهد.

لارو این آفت حدود یازده ماه دوری رشدی داشته که تمام این دوران را درون بادام سپری می کند، در بهار با مساعد شدن شرایط آب و هوا و قبل از باز شدن شکوفه های بادام زنبورکامل از درون بادام خارج شده پس از جفت گیری تخم خود را روی میوه های سبز و تازه تشکیل شده بادام که اصطلاحا چاغاله نامیده می شود می گذارد، در این زمان میوه ی بادام در حساس ترین زمان رشدی خود بوده و تخم ریز آفت می تواند به راحتی وارد شود، میوه های آلوده بر خلاف میوه های سالم رشد نمی کنند، پوسته ی سبز بر روی آنها خشک و چروکیده شده و ممکن است میوه ی آلوده روی درخت بماند و یا روی زمین بیوفتد، در پاییز میوه های آلوده روی شاخه و یا روی زمین افتاده در باغ باقی مانده و سبب تشدید خسارت آفت در سال بعد خواهند شد.

کنترل زنبور مغز خوار بادام:

اولین و مهمترین راه کنترل این آفت استفاده از ارقام مقاوم می باشد، ارقام مقاوم احتمالا با داشتن دیواره ی ضخیم تر میوه ی بادام در زمان حمله ی آفت جلوی ورود تخم ریز آفت را خواهد گرفت.
دومین راه کنترلی این آفت جمع آوری و سوزاندن میوه های آلوده و ریخته کف باغ و یا باقی مانده بر روی درخت می باشد، این باقیماندن میوه های آلوده در باغ می تواند خسارت سال بعد آفت را چند برابر افزایش دهد.
استفاده از کارتهای زرد چسبنده می تواند سبب شکار حشرات کامل آفت شود، همچنین استفاده از تله های نوری در شب که زمان فعالیت زنبورهای بالغ و جفت گیری آنها است می تواند به کاهش چشمگیر خسارت آفت کمک کند.
سم پاشی علیه حشرات بالغ نیز می تواند در کنترل این آفات موثر باشد به شرط اینکه بتوانید به درستی زمان خروج حشرات کامل را تشخیص دهید، این زمان در بیشتر نقاط کشور مصادف با اواسط اردیبهشت تا اوایل خرداد ماه می باشد اما برای تعیین زمان دقیق می توانید ریزش گلبرگها را در نظر گرفته و شروع اولین ظهور حشرات بالغ قبل از ریزش گلبرگها اتفاق می افتد و یا اینکه می توانید با نصب تله های نوری حشرات بالغ را در زمان ظهور آنها شکار کنید و سپس اقدام به سم پاشی علیه آنها کنید، سم پاشی علیه تخم و لارو بی فایده بوده چرا که با دیواره ی میوه ی بادام پوشانده و محافظت می شود.

آفت زنبور مغز خوار بادام اولین و مهم ترین آفت خسارتزا بر روی بادام می باشد اما به غیر از این آفت آفات دیگری نیز روی بادام ایجاد خسارت می کنند که در ادامه به آن خواهیم پر داخت.

شته های بادام:

شته های بادام یکی دیگر از آفات مهم بر روی بادام می باشند این آفات که با نام علمی Aphideus sp. شناخته می شوند در واقع مجموعه ای از گونه های مختلف شته های آفت گیاهی بوده که با تغذیه از شیره ی گیاهی می توانند به نهال بادام خسارت بزنند، این گونه ها شامل شته های سبز بادام، شته های آردی بادام، شته سبز و شته ی خالدار هلو می باشند، در صورت ایجاد شرایط مساعد این آفات طغیان کرده و با طغیان این آفت شاهد ریزش میوه های بادام خواهیم بود.

تغذیه ی این آفت در درختان بادام همراه با ترشح عسلک بوده و ترشح عسلک مورچه ها را به سمت درختان بادام جذب می کند، همین مورچه ها به پراکنش فرمهای بدون بال شته کمک خواهند کرد، علاوه بر ترشح عسلک برگ درختان به سمت داخل پیچیده می شود و این علامت به ویژه در برگهای جوان انتهای شاخه ها ایجاد می شود.

کنترل انواع شته بادام:

کنترل زراعی: به منظور کنترل زراعی انجام هرس شاخه های آلوده و از بین بردن آنها، کود دهی و آبیاری درختان به منظور تقویت آنها و افزایش قدرت دفاعی و مقاومت در برابر خسارت آفت شته و از بین بردن علفهای هرز به منظور کنترل جمعیت شته های زمستانگذران روشهای موثری برای کاهش جمعیت شته در سال آینده و همینطور کاهش چشمگیر خسارت آنها می باشد.
کاشت ارقام مقاوم می تواند با جلوگیری از استقرار خوب شته بر روی بادام و کنترل جمعیت آن مانع از خسارت زیاد آفت در بادام شود.
کنترل شیمیایی: برای کنترل این آفت مکنده باید از ابتدای بهار اقدام به سم پاشی کرده و با استفاده از سموم شیمیایی جلوی ازدیاد و رشد تصاعدی آفت در طول فصل را گرفت.

کنترل آفات مکنده مانند انواع شته ها با استفاده از روشهای زراعی از قبیل استفاده از ارقام مقاوم، کنترل علفهای هرز و تقویت درختان بسیار موثر تر خواهد بود.

سوسک شاخک بلند رزاسه:

آفتی به نام سوسک شاخک بلند رزاسه با داشتن یک نسل در سال توانسته خسارت بسیار زیادی را به درختان بادام در سراسر کشور وارد کند، این آفت حشره ای متعلق به راسته ی سخت بالپوشان و یا سوسکها می باشد که در زمان حشره ی کامل تولید سوسکهایی با بدن کشیده و شاخکهای بلند می کند، این آفت پس از ظهور در فصل بها در سرشاخه ی درختان بادام تخم گذاری کرده و لارو حاصل از محل جوانه انتهایی وارد شاخه می شوند، پس از ورود به شاخه از بافت آوندی تغذیه کرده و به سمت پایین حرکت می کند، نوع خسارت و تغذیه ی این آفت سبب سرخشکیدگی پیش رونده در شاخه های بادام شده و بنابراین شاهد شاخه هایی هستیم که در اواسط فصل به صورت کاملا سبز خشک شده اند.

خشک شدن سرشاخه های بادام منجر به از بین رفتن جوانه های زایای سال آینده شده و از این طریق منجر به کاهش سالانه ی باردهی درختان می شود.

کنترل سوسک شاخک بلند رزاسه:

برای کنترل این آفت اولین و موثر ترین راه هرس سرشاخه های سبز خشک شده تا قسمت پایین منطقه ی خشک شده می باشد، دقت داشته باشید که این شاخه ها حاوی لارو زنده بوده و نباید در گوشه ی باغ رها شودف این شاخه ها حتما باید از باغ خارج شده و سوزانده شوند.

راه دیگر کنترل این آفت شکار حشرات بالغ با استفاده از تله های نوری و یا فرمونی می باشد، برای اینکار لازم است که زمان دقیق خروج حشرات کامل در باغ به وسیله ی تله ی نوری رصد شده و سپس به تعداد کافی تله برای کاهش جمعیت حشرات کامل نصب شود.

کنترل شیمیایی علیه این آفت در رابطه با مرحله ی لاروی اصلا موثر نیست چرا که لارو داخل بافت شاخه بوده و از دسترس خارج هستند، در رابطه با مرحله ی حشره ی کامل نیز امکان جوابدهی سمپاشی علیه آنها کم بوده چرا که این حشرات قدرت پرواز زیادی دارند و می توانند از محل بگریزند.

کرم سفید ریشه درختان بادام:

کرم سفید ریشه ی بادام یکی دیگر از آفات بسیار مهم و خسارت زننده روی درختان بادام به ویژه در شرایط آب و هوایی سرد می باشد، این آفت در واقع حشره ای متعلق به راسته ی سخت بالپوشان و یا سوسکها می باشد که با داشتن پیکره ای درشت با بالپوشهای قهوه ای همراه با خالهای سفید شناخته می شوند.

این حشره یکی از آفات درختان بادام با طولانی ترین دوره ی زندگی بوده و بیشتر طول زندگی خود را به صورت لارو در حال تغذیه از ریشه ی درختان بادام می گذراند، دوره ی زندگی کرم سفید ریشه حدود سه سال بوده که تنها کمتر از دو ماه آن به صورتهای مختلف تخم، شفیره و یا حشره ی کامل می باشد، حشرات ماده پس از جفت گیری در کنار ریشه های مویین تخم گذاری کرده و از زیر خاک خارج می شوند، لاروها به تریج رشد کرده و از تغذیه ریشه های مویین به سمت تغذیه از ریشه های ضخیم تر می روند و در نهایت سبب خشک شدن درختان به صورت جزئی و یا کل درختان می شوند.

کنترل کرم سفید ریشه:

اولین و موثر ترین راه کنترل کرم سفید ریشه شکار حشرات بالغ با استفاده از تله های نوری و فرمونی می باشد، این حشرات در صورت شکار شدن با تله ها فرصت تخمگذاری پیدا نکرده و جمعیت آفت کنترل می شود.
شخم بهاره و یا بیل زنی پای درختان سبب رو آمدن لارو سوسکها شده و می توان پس از رو آمدن لاروها آنها را از بین برد.
استفاده از کودهای تحریک کننده ی ریشه زایی می تواند به جبران ریشه های از بین رفته در بهار کمک کند.
استفاده از اسید هیومیک در آب آبیاری در زمستان به افزایش قدرت درختان و ریشه زایی درختان کمک کرده و منجر به افزایش مقاومت و کاهش خسارت می شوند.

آفت سرشاخه خوار هلو:

این آفت با نام علمی Anarsia lineatella پروانه ای متعلق به راسته ی بالپولکداران بوده که در اواخر تابستان و اوایل پاییز تخمهای خود را در انتهای سرشاخه ی درختان بادام و هلو قرار می دهد، این تخمها تفریخ شده و در نهایت آفت به صورت لاروهای سن دوم یا سوم در همان محل سرشاخه ها در لانه ای به نام هایپرناکولا سپری کرده و در بهار تغذیه ی خود را آغاز کرده و افراد بالغ ظاهر می شوند، نسل بهاره آفت با تخمگذاری پروانه ها روی چاغاله بادام آغاز شده و به میوه ی بادام خسارت می زنند.

بیشترین میزان خسارت این آفت به صورت از بین بردن سرشاخه ها و کاهش رشد رویشی درختان و همینطور از بین بردن میوه های بادام می باشد.

کنترل آفت سرشاخه خوار هلو:

موثر ترین راه کنترل این آفت اختلال در جفت گیری حشرات کامل در بهار با استفاده از تله های فرمونی می باشد، سم پاشی علیه حشرات کامل و یا لاروها خیلی موثر نبوده و بهتر است با استفاده از ارقام مقاوم و همینطور تغذیه ی مناسب وآبیاری مناسب درختان، مقاومت درختان در برابر حمله ی آفت را افزایش دهید.

آفت چوبخوار کاپنودیس:

آفت چوبخوار کاپنودیس حشره ای با نامعلمی Capnodis tenebrionis متعلق به راسته ی سخت بالپوشان و در واقع یک سوسک درشت با بالهای مشکی و خالهای سفید رنگ و سینه ی سفید با خالهای مشکی می باشند.

این آفت که در دسنه ی چوبخواران به درختان بادام خسارت می زنند و در واقع این آفت در مرحله ی لاروی با تغذیه از چوب درختان بادام سبب خشک شدن این درختان و از دست رفتن محصول آنها می شود، خسارت این آفت حتی به صورت تعذیه ی لاروها از پوست بیرونی تنه درختان مشاهده می شود.

کنترل سوسک کاپنودیس:

از آنجایی که این آفت یک آفت چوبخوار می باشد بنابراین خسارت و حمله ی این آفات به درختان بادام ضعیف بسیار زیاد می باشد، همین سبب می شود که موثر ترین راه کنترل این آفت تقویت و تغذیه ی با قیمت نهال بادام باشد، از طرفی هرس شاخه ها نیز می تواند به تقویت درختان کمک کرده و در نهایت موجب کنترل آفت شود.

کلام آخر:

همانطور که دانستید آفات مهم درختان بادام در سه دسته ی آفات مکنده، مغز خوار و چوبخوار قرار میگیرند، در توسعه و شدت خسارت همه ی این عوامل یک عامل مشترک وجود دارد و آن حساسیت و یا ضعف درختان آفت زده می باشد، بنابراین در زمان احداث باغ در رابطه با خرید نهال بادام مقاوم و همینطور در طول سالهای باغداری نسبت به تقویت درختان بادام کوتاهی نکنید، رعایت بهداشت زراعی و از بین بردن علفهای هرز نیز در کنترل این آفات بسیار موثر بوده و در صورت رعایت این موارد به ندرت نیاز به کنترل شیمیایی احساس خواهد شد.